(Özel) Film Stüdyosu Degil, Asirlari Geride Birakan Bardizak Amerikan Koleji

Kocaeli’nin Basiskele ilçesinde bulunan ’Bardizak Amerikan Koleji’, diger bir ismiyle ’Bitinya Program Yüksekokulu’, dönemin Ermenilerini egitim yoluyla protestanlastirmak için 1873 yilinda Amerikalilar tarafindan açildi. ’Gregoryen’ mezhebinden olan Bardizakli Ermeniler için bölgede ilk olarak 1856 yilinda Protestan Kilisesi açan Amerikalilar, daha sonra ise görevlendirdikleri rahip araciligiyla Bardizak Amerikan Kolejini kurdu. Samanli daglari eteklerindeki 60 dönümlük arazi üzerine kurulan okul, 1898 yilinda tam tesekküllü kampüs haline geldi ve bünyesinde kres, bebek bakim evi, ilkokul, yetim evi ve meslek okulu binalarini barindirdi. Ayni zamanda, kampüste tüm bunlara ek olarak okula ait sarniç, çamasirhane, kitaplik ve matbaa da kuruldu. Okul, 1915 yilindaki tehcir (zorunlu göç) sonrasinda Istanbul’a tasinarak, Üsküdar Amerikan Kiz Lisesi olarak egitime devam etti.

Yillardir atil durumda

60 dönüm arazi üzerine kurulan bu okuldan günümüze sadece ibadethane (sapel), lojman ve sarniç kismi ulasti. Yillar içerisinde kullanilmadigi için atil durumda kalan okul, terk edilmis görüntüsüyle de hayranlik uyandiriyor.

Okulun, egitim yoluyla Protestanligi yaymak için kuruldugunu belirten Basiskele Kaymakamligi Proje Koordinasyon Merkezi Direktörü Emin Öztürk, kolejin tarihini anlamak için, demografik yapisina deginmenin çok önemli oldugunu kaydetti.

Tarihte yer bulan ’kanal projesine’ deginen Öztürk, sözlerine söyle devam etti:

"Marmara Denizi’ni, Sapanca Gölü üzerinden Sakarya nehrine baglama projesidir bu. Romalilardan bu yana süregelen bir proje. Fakat Sultan 3. Murat döneminde veziri azam Koca Sinan Pasa, bunu projelendirmis. Bu projeyi hayata geçirmek için birçok insan gücüne ihtiyaç duyulmus. Bu nedenle Dogu Anadolu’dan, Iç Anadolu’dan Ermeni ustalar, Rumlar ve Türk askerleri buraya getirilmis. Yaklasik 30 bin kisilik amele ordusu olusturulmus. Fakat ilerleyen süreçlerde proje yürümemis. Daha sonra Anadolu’da Celali isyanlari bas göstermis. Politika geregi devlet buraya gelen Ermenileri geri göndermemis. Ermeniler ise burada Bahçecik (Bardizak), Akmese (Armas) ve Arslanbey’e yerlesmis. Zamanla buranin nüfusu artmaya baslamis. Özellikle diger ülkelerden, Iran’dan kaçan Ermeniler de buraya yerlesmis. Osmanli devleti de 17,18 ve 19. yüzyillarda buraya imtiyaz fermanlari yayinlamis. Bu bölge bu sayede ticaret merkezi haline gelmis"

"Önce kilise, sonra okul açildi"

Geçmis dönemde yasayan Ermenilerin, Gregoryen’ mezhebine sahip oldugunu söyleyen Öztürk, Board Misyoner isimli Amerikan kurulusunun Rahip Justin W. Parsons’i görevlendirdigini ve bu sayede bölgede 1856 yilinda ilk olarak Protestan Kilisesinin açildigini dile getirdi. Rahip Parsons’in kilisenin ardindan 1860’li yillarda da kiz okulu açmak için kollari sivadigini anlatan Emin Öztürk, okulun 20 kiz ögrenci ile açildigini, zaman içerisinde ise genç ögretmen kadrosuyla okulun çehresinin degistigini ve derslerin çesitlendirildigini kaydetti.



Okul, Ermeni çetelere yataklik yapmis

Okuldaki egitim faaliyetlerinin, 1915 yilina kadar sürdügünü anlatan Öztürk, "Ondan sonra 1. Dünya Savasi patlak vermis. Daha sonra ’tehcir’ dedigimiz zorunlu göç baslamis. Ermeniler Suriye’nin Deyrizor bölgesine gönderilmis. Okul da faaliyetlerini sonlandirarak Adapazari’na, daha sonra da Istanbul’a tasinmis. Üsküdar Kiz Amerikan Lisesi olarak faaliyetlerine devam etmis.

Bu okul ne yaziktir ki, 1915’li yillardan önce birçok Ermeni çeteye yataklik yapiyor. Bu tabii ki de Yunanlar ve Ingilizlerin genç Ermenileri kiskirtmasiyla oluyor. Yaslilar bu durumu kabul etmek istemiyorlar ama genç Ermeniler kiskirtiliyor. Türk ve Müslüman halka saldirilarda bulunuyorlar. Osmanli devleti de 1915’te tehcir dönemine basliyor" diye konustu.



"Ayakta kalmaya direniyor"

Binanin yillardir atil durumda oldugunu ifade eden Öztürk, "Bu bina 1915 yilindan bu yana kullanilmadigindan dolayi su anda atil durumda. Fakat yine de yillara ragmen ayakta kalmaya direniyor. Özel mülk oldugu için de resmi çalismalar yapilamiyor" dedi.