Prof. Dr. Aysegül Ulu Kiliç Açiklamasi 'Maymun Çiçegi Virüsü Kolayca Bulasabiliyor'

Memorial Kayseri Hastanesi Enfeksiyon Hastaliklari ve Klinik Mikrobiyoloji Bölümü’nden Prof. Dr. Aysegül Ulu Kiliç, maymun çiçegi virüsü hastaligi monkeypox hakkinda dikkat edilmesi gerekenlerle ilgili bilgi verdi. Maymun çiçegi virüsünün ates ve deri döküntüleri ile kendini belli edebilecegini kaydeden Kiliç, “Maymun çiçegi hastaligi (monkeypox) ilk olarak Orta ve Bati Afrika’nin tropik yagmur ormanlarinda ortaya çikan ve zaman zaman diger bölgelerde de görülen maymun çiçegi virüsünün neden oldugu hayvanlardan insanlara bulasan bir hastaliktir. Tipik olarak, ates, deri döküntüleri ve büyümüs lenf bezleri ile kendini gösterir, bunlarin yani sira çesitli tibbi komplikasyonlara da yol açabilir. Genellikle 2-4 hafta süren belirtileri olan ve kendi kendini sinirlayan bir hastaliktir. Agir vakalar ortaya çikabilir. Son zamanlarda bu virüs kaynakli ölüm oranlari yüzde 3-6 olarak rapor edilmistir” ifadelerini kullandi.

Maymun çiçegi virüsünün kolayca bulasabildiginin altini çizen Prof. Dr. Kiliç, “Monkeypox, enfekte bir kisi veya hayvanla yakin temas yoluyla ya da virüs bulasmis materyaller ile insanlara bulasir. Hastalik bir kisiden digerine lezyonlar, vücut sivilari, solunum damlaciklari, yatak örtüleri gibi kontamine esyalarla birinden digerine geçebilmektedir. Damlacik yoluyla bulasma genellikle yüz yüze uzun süreli temasi gerektirir ve bu durum da saglik çalisanlarini, hane halkini ve aktif vakalarin yakin temaslilarini risk altina sokmaktadir. Kisiden kisiye bulas zinciri son yillarda en uzun olarak 6 kisiden 9 kisiye çikmistir. Bunun nedeni çiçek asisinin yapilmamasi nedeniyle toplumda azalan bagisikliga bagli olabilir. Anneden bebege bulasma, gebelik ve dogum sirasinda ve sonrasi yakin temasla olabilir” dedi.

Klinik tablonun çiçek hastaligina benzedigini dile getiren Enfeksiyon Hastaliklari ve Klinik Mikrobiyoloji Bölümü’nden Prof. Dr. Aysegül Ulu Kiliç, “Maymun çiçegi virüsü monkeypox’in klinik görünümü 1980 yilinda dünya çapinda eradike edildigi yani tamamen silindigi ilan edilen çiçek hastaligina benzerdir. Çiçek hastaligina göre daha az bulasicidir ve daha hafif seyirli hastaliga neden olur. Çiçek hastaliginin eradikasyonu ve ardindan çiçek asisinin durdurulmasi ile birlikte maymun çiçegi virüsü halk sagligi için önemli hale gelmistir. Maymun çiçegi hastaliginin kuluçka süresi genellikle 6-13 gündür ancak 5- 21 gün arasinda da degisebilir. Enfeksiyon iki döneme ayrilabilir. Ates, bas agrisi, lenf dügümlerinin büyümesi, sirt agrisi, kas agrisi, halsizlik ile karakterize ilk dönem 0-5. gün arasindadir. Lenf dügümlerinin büyümesi bu hastalik için belirgin bir özelliktir ve kizamik, çiçek, suçiçegi ayiriminda önemlidir. Deri döküntüsü atesten 1-3 gün sonra baslar. Döküntü, gövdeden ziyade yüz, kol ve bacaklarda daha yogundur. Yüz (yüzde 95), avuç ve ayak tabanlari (yüzde 75) etkilenir. Ayrica agiz mukozasi (yüzde 70), genital bölge (yüzde 30) ve konjonktiva (yüzde 20) etkilenir. Döküntüler önce düztabanli, deriden hafifçe kabarik, sonrasinda içi önce berrak sonra sarimsi sivi dolu lezyonlar seklinde gelisir. Lezyonlar birkaç adet veya binlerce olabilir. Belirtiler 2-4 hafta içinde kendini sinirlar. Çocuklarda siddetli seyirli hastalik görülebilir. Bagisiklik yetmezligi olan kisilerde de agir seyredebilir. Önceden çiçek asisinin koruyuculugu olmasina ragmen bugün ülkelere bagli olarak 40-50 yas altindaki kisiler hastaliga daha duyarlidir. Komplikasyon olarak, akciger enfeksiyonu, sepsis, görme kaybi ve ensefalit (beyin iltihabi) görülebilir” seklinde konustu.



Maymun çiçegi virüsü yeni bir pandemiye neden olabilir mi?

Çiçek hastaliginin tedavisinde kullanilan ilaçlarin ve asilarin faydali olabileceginin altini çizen Kiliç, konusmasini su sekilde tamamladi:

“Maymun çiçegi virüsü hastaligi daha çok Orta ve Bati Afrika’nin tropik yagmur ormanlarina yakin yerlesimlerde görülmesine ragmen kentsel alanlarda giderek fazla ortaya çikmaktadir. Kemirgenler (sincap, siçan gibi) ve insan olmayan primatlar hastaligin hayvan konaklaridir.

Çiçek hastaliginin ortadan kaldirilmasi sirasinda kullanilan asilar maymun çiçegi hastaligina karsi da koruma saglamistir. Bunun disinda maymun çiçegi hastaliginin önlenmesi için onaylanmis olan yeni asilar gelistirilmistir. Çiçek hastaliginin tedavisi için gelistirilen ilaçlar maymun çiçegi hastaliginin tedavisi için de ruhsatlandirilmistir. Insan maymun çiçegi insanlarda ilk olarak 1970 yilinda, 1968 yilinda çiçek hastaliginin ortadan kaldirildigi Demokratik Kongo Cumhuriyeti’nde 9 yasinda bir erkek çocukta tanimlanmistir. O zamandan bu yana vakalarin çogu kirsal, yagmur ormanlari bölgesinde rapor edilmistir. Bu tarihten sonra 11 Afrika ülkesinde insanlarda maymun çiçegi hastaligi bildirilmistir. Maymun çiçegi virüsü hastaligi monkeypox sadece Bati ve Orta Afrika’daki ülkeleri degil, dünyanin geri kalanini da etkiledigi için küresel halk sagligi açisindan önemi olan bir hastaliktir. Afrika disinda ilk monkeypox salgini 2003 yilinda ABD de olmustur ve evcil köpeklerle temas ile iliskilendirilmistir. Bu evcil hayvanlar ise Gana’dan getirilen siçanlarla barindirilmistir. Bu salginda 70’in üstünde vaka görülmüstür. Hastalik 2018’de Nijerya’dan Israil’e, 2018’de Birlesik Krallik’a, daha sonraki yillarda Singapur ve ABD’ye seyahat edenlerde görülmüstür. Son dönemlerde de Avrupa ülkelerinde virüsün yayildigi bildirilmektedir. Bu durum mutlaka kontrol altina alinmalidir. Sürveyans yani virüs konusunda sistematik gözlemler ve yeni vakalarin hizli tanimlanmasi, salginin kontrol altina alinmasi için kritik öneme sahiptir. Salginlari sirasinda, enfekte kisilerle yakin temas, maymun çiçegi virüsü enfeksiyonu için en önemli risk faktörüdür. Saglik çalisanlari ve ev halki daha büyük bir enfeksiyon riski altindadir. Maymun çiçegi virüsü enfeksiyonuna yakalandigindan süphelenilen veya bu bilginin dogrulandigi hastalarin tedavisi ile bakimini yürüten ya da onlardan örnekler alan saglik çalisanlari standart enfeksiyon kontrol önlemlerini uygulamalidir. Mümkünse, hastanin bakimi için daha önce çiçek hastaligina karsi asilanmis kisiler seçilmelidir. Bireysel olarak da kisisel hijyen tedbirlerine özen gösterilmelidir. Bununla birlikte ortak esya ile ortak alan kullanimlarinda dikkatli olunmalidir.”