Sen neymişsin be Arabesk!

'Arabesk' müzik bir zamanlar varoşların, minibüs şoförlerinin müziği olarak görüldü. İnsanlar arabesk dinlediğini söylemekten çekiniyordu. Fakat gel zaman git zaman iş değişti.

Bir dönem çaresizlerin müziği olarak sükse yapan arabesk önce pop müziğe, ardından da rock'a sızdı. Şimdi ise pop sanatçıları arabesk albümleri yapmaya başladı. Nişantaşı'nda Müslüm Gürses, Hakkı Bulut dinlemeyen kitle Şevval Sam'la, Işın Karaca ile arabeske selam durmaya başladı!
Pop müzik albümlerinin ilk defa görücüye çıktığı müzik marketlerden bu defa arabesk şarkılar yükseliyor. Şevval Sam, arabesk müzik söylemekle kalmamış bir de adına 'Has Arabesk' demiş. Yoksa bu aylar öncesinden başlayan "Arabesk döndü mü?" tartışmalarını haklı kılan bir çalışma mı? Bir zamanlar dolmuş şarkısı olarak görülen, varoşlardaki insanların itibar ettiği, dinlerken adeta yaşadığı ama birçok kimsenin de görmezden geldiği arabesk bu defa daha itibarlı bir şekilde geri mi dönüyor? Yoksa Hasan Bülent Kahraman'ın dediği gibi birileri arabesk romantizmi mi yapıyor?
Önce rock grupları arabeske sahip çıktı. Mor ve Ötesi, Fairuz Derin Bulut, İstanbul Arabesque gibi bir çok genç rockçı arabesk şarkıları seslendirdi. Daha sonra Göksel arabesk şarkı söyleyip herkesi şaşırttı. Yakın zamanda Işın Karaca 'Arabesgue' diye bir albüm çıkardı, ardından Şevval Sam 'Has Arabesk' albümüne imza attı. Sertap Erener son albümünde Hakkı Bulut bestesi olan 'İkimiz Bir Fidanız'ı seslendirdi. Bir zamanlar insanlar arabesk dinlediğini söylemekten utanırken İzel gibi sanatçılar 'Arabesk dinlemekten zevk duyuyorum.' demeye başladı. Yani anlaşılan geçmişte yapılan arabesk müziğe bundan sonra sahip çıkacak ve yeniden seslendirecek pop şarkıcılar da sırada bekliyor! 70'lerde, toplumun damarlarına giren arabesk müzik yeniden konuşuluyor, adeta yeniden şahlanıyor!
'Darbe' bile arabeski geri döndüremez!
Orhan Gencebay, Ferdi Tayfur, Müslüm Gürses, Hakkı Bulut... Onlar arabeskin babaları olarak 70'lerde, 80'lerde geniş kitlelere ulaştı. Yaptıkları albümler yok sattı. Onları dinleyenler şarkılarında o kadar kendilerini buldular ki dertlerine, umutlarına tercüman olanı bu insanları 'baba' olarak gördüler. Onlar kente gelmiş köylüler yani varoşların sahibi fakirlerdi. Varoşlar arabeskle yaşarken "elit kesim" adeta arabesk müziği aşağılanmanın bir başka adı olarak kullandı. Fakat gel zaman git zaman iş değişti. Önce arabeskin babaları şarkılarını coverlayarak kendi yollarından vazgeçtiler! Ardından pop ve rock müzik sanatçıları arabeski kendi müziklerinde kullanmaya başladılar. Gerçek arabeskçiler bu duruma bozuldu ama yapacak bir şey yoktu "E ne de olsa devir değişti!" Böyle bir ortamda geri döndüğü söylenen arabeske gerçek arabesk denebilir mi, yoksa zemini kaymış bir arabesk müzikten mi bahsediyoruz işte bu tartışılır. Arabeskin babası olarak kabul gören Orhan Gencebay 'arabesk nedir?' tartışmadan "Arabesk geri mi dönüyor?" diye sormanın manasız olduğunu söylüyor. Arabesk diye bir müzik türü olmadığının altını bir kez daha çizen Gencebay yapılan serbest çalışmaların bu isimle anılmasının bilimsel olarak doğru olmadığını ifade ediyor. Halkın yaptıkları müziği hep çok sahiplendiğini söyleyen Gencebay bugün geri dönen bir şey olmadığını, zaten var olan ve sevilen eserlerin bugün yine seslendirildiğini düşünüyor.
Müzik eleştirmeni Naim Dilmener eski usul arabeskin geri dönmesi için bir sebep yok derken, bir 'darbe' dahi onun dönüşüne yetmez diyor. Ona göre arabesk, pop ve rockın içinde kendine yeni bir form edineli uzun zaman oldu. Arabesk çoktan pop ve rock oldu ama rock ve pop da arabeskleşti. Yani tatlar birbirine karışarak yeni bir 'popüler müzik' ortaya çıktı. Birçok arabesk müziğin söz yazarı Ali Tekintüre, eski arabesk şarkılara sarılmayı bir çıkmazın sonucu olarak görüyor. Ona göre pop müzikte yeni bestelerin ortaya çıkmaması, müzik dünyasındaki kalitesizlik ister istemez insanları 80'lere geri döndürdü. Ona göre şimdi yapılan arabesk müzik sadece geçmişte yapılana saygı niteliğinde bir şey. Murat Meriç de bu düşünceyi destekliyor ve 70'lerde pop müziğin çıkmazıyla da benzeştiriyor. Meriç, "70'lerde pop müzik çıkmaza girmişti, çünkü o dönemde en önemli pop müzik sözü yazan Şanar Yurdatapan gibi isimler devrimci şarkılara yönelmişti. O dönemde arabesk büyük yükselişe geçti. Şimdi de yükselişte olan tek besteci var Serdar Ortaç, bir de aradan Mustafa Ceceli sıyrıldı. Türk popunun ciddi bir sıkıntısı var. Böyle olunca insanlar yeni bir şeye yöneldi ve insanlar en çekici şeye, arabeske yöneldi. Türk popundaki tıkanıklık arabeski şahlandırdı!" diyor.
Arabesk, popun içinde doğan görünümlü bir şahine dönüştü!
Müzisyenler, müzik eleştirmenleri geri dönen arabeskin o eski arabesk olmadığı noktasında hemfikirler. Artık arabesk doğan görünümlü bir şahin gibi popun içerisine geçmiş yol alıyor! Yapılan çalışmalarsa birer romantizm olmanın ötesine geçmiyor. Fakat arabeski bir zamanlar Ferdi Tayfur'dan, Hakkı Bulut'tan, Müslüm Gürses'ten dinlemeyi reddedenler popçularla, rockçılardan aynı şarkıları dinlemeyi sevdi. Ali Tekintüre, 70-80'lerde arabeskin herkese ulaştığı görüşünde ama bir zamanlar yoz bulduğu için arabesk müziğe mesafeli duran bir kesimin de artık şarkılardaki güzellikleri fark ettiğini söylüyor. Murat Meriç'e göre hâlâ varoşlarda hakiki arabesk dinleyicisi bir kitle bulunuyor ve onlar hâlâ has arabesk dinlemeye devam ediyor. Ona göre bir zamanlar Müslüm Gürses dinleyen kitle Şevval Sam, Işın Karaca dinlemeyecek. Ama artık Müslüm Gürses dinleyen kitle Şevval Sam ve Işın Karaca gibi isimleri büyük bir heyecanla karşılayacak! Naim Dilmener bir zamanlar arabesk dinleyen kitle ile bugün dinleyen kitlenin ayrı olduğu görüşünde. Ona göre artık 'damardan bir kitle' yok. Arabesk albümle şaşırtan Işın Karaca da bunu destekliyor. Karaca seslendirdiği arabeski herkesin dinleyeceği görüşünde. Ona göre geçmişte arabesk dinleyen kitle daha fanatik ve taşkındı, şimdi ise gerçekten müziği dinleyen, bilen ve sanatçıya değer veren bir dinleyici topluluğu var.
Müzik eleştirmeni Cumhur Canba-zoğlu'nun artık modanın albümlere bir Kürtçe bir de arabesk parça koymak olduğunu söylüyor. Öyle görünüyor ki bundan sonra arabeski daha çok dinleyeceğiz ve konuşacağız. Üstelik artık arabesk dinliyoruz demekten de hiçbirimiz utanmayacağız! [email protected]
***
Bilemeyenler de öğrenmeye başladı
IŞIN KARACA (Pop sanatçısı): Bu projeyi yapmak çok uzun zamandır aklımın bir köşesinde vardı. Bir gün kardeşim Akın evden çıkarken karşı komşusunda Mavi Mavi'nin çaldığını duymuş. Sonra bana geldi. 'Biz neden arabesk projesine başlamıyoruz?' dedi. 'Uyanış' albümü çıkmış çalışmaları devam ederken bir anda yeni proje ile herkesi şaşırttık. Yıllardır Türkiye'nin en önemli kadın yorumcularından biri olarak anılıyorum ve böyle bir proje yapınca şimşekleri üzerime çektim. Ama son derece mutluyum hem tiraj hem de proje açısından. Bir anda ülke gündemi değişti. Herkes arabesk konusunda yorumlar yapmaya başladı. Daha geniş kitleler günümüz soundunda yaptığımız bu şarkıları çok sevdiklerini söylediler. Konserlerde de görüyorum. Bilmeyenler geçmişin hiç geçmeyen şarkılarını öğrendiler, unutanlar ise hatırladılar.
***
Eski usûl arabesk dönmez geri
NAİM DİLMENER (Müzik eleştirmeni): Eğer Işın Karaca, Şevval Sam ve ardından gelecek olanlar, "Sıra arabeskin dönüşünde; geliyor, öncüsü biz olalım bu dalganın" diye düşünüyorlarsa, havalarını alacaklar. Eski usul arabeskin geri gelmesi için en ufak bir sebep yok. Işın Karaca ve Şevval Sam'ın yaptıklarının "Muazzez Ersoy nostaljisi"nden farkı yok. "Retro yapalım, para kazanalım" demiş olmalılar. Belki bir parça Şevval Sam'ı diğer(ler)inden ayırmak gerekir. Sam, genellikle sevdiği ve yürekten bağlı olduğu şarkıları söylemeyi tercih ediyor; belki bu sefer de öyle oldu.
***
Halk eski sanatçılara geri dönecektir
ALİ TEKİNTÜRE (Söz yazarı): Geçmişte Müslüm Gürses dinleyenle bugün Şevval Sam, Işın Karaca'dan da bu müzikleri dinler. Onları da dinlerler, şimdiki isimleri de dinlerler çünkü o şarkıların bıraktığı izler var. Bir faydasını da söyleyeyim, bu çalışmalar insanları o çok sevdikleri sanatçılara döndürecektir. Eskiden arabesk yapıp da çok sesi duyulmayan insanlara dönüş olacak, halk o sanatçıları geri çağıracak diye düşünüyorum.
***
İnsanlar Şevval Sam'la efkârlanacak!
MURAT MERİÇ (Müzik eleştirmeni): Şevval Sam iyi niyetli ama Işın Karaca'nınki bence daha ticari bir durum. Bu ticari durum da Müslüm Gürses'e, Tarkan şarkısı söyletmekle eş değer bir şey. Ben onu da o zaman kabul etmemiştim. Müslüm Gürses'i, Arnavutköy'deki mekanlarda çıkardılar, üstüne gittiler. Böyle olunca bir samimiyetsizlik hissediyor insan. Müslüm'ün eski şarkılarından nefret eden ama yeni şarkılarını bayıla bayıla dinleyen kitle Şevval Sam'ın şarkılarıyla efkârlanacak! Bu demek değildir ki Şevval Sam kötü şarkı söylüyor.
***
Arabeski kent soyluları legalize etti!
CUMHUR CANBAZOĞLU (Müzik eleştirmeni): Arabesk eskiden varoş müziğiydi sonra kent soyluların elinde legalize oldu. Etiler, Nişantaşı arabeski reddederdi, arabeski çok kötü görürlerdi. Daha sonra arabesk sisteme dahil oldu. Yeni bir şey yapmak isteyenler, albümlerini güçlendirmek isteyenler arabeski cover olarak yorumlayıp İstanbul gece hayatında çalarak bizim kulağımızda olan müziği kabul ettirmeyi başardılar. Biraz sıkışan buna başvuruyor bu, doğal sürecin bir sonucu.
***
Halk yıllar önce bağrına basmıştır
ORHAN GENCEBAY: Arabesk denilen şey eğer serbest çalışmalarsa halkımız bunları çok sevmiştir ve bağrına basmıştır, kıskananlar çamur atmıştır. Neticede burada kıskançlıktan kaynaklanan bir saçmasapan olgu var. Biz 40 yıl öncesinde olmayan bir şeyi gerçekleştirdik, bu tekniktir, emektir bunun da başında ben vardım, buna saygı duysunlar. Işın Karaca'yı da, Şevval Sam'ı da dinledim, ikisi de çok güçlü, kendilerine göre yorumlamışlar. Yorumları farklı, bu onların alanı değildir. Kendilerine göre yapmışlar. Farklı bir yorum olarak görüyorum. Eski tarzı sevenler onları sevmeyebilir ama bu onların kötü olduğu anlamına gelmez. Kalitesiz diye bir şey yok sadece farklılık var.

Zaman