Senegal'de 18 Asırlık 'Heybetli Baobab' Ağacı

ALAATTİN DOĞRU - Senegal'in Joal kentinde yer alan ve 32 metre genişliğindeki gövdesinde büyük kovuğu bulunan 18 asırlık Baobab ağacı, heybetiyle yabancı ziyaretçileri büyülerken, halk için de hem geçim kaynağı hem de "mucizevi iyileştirici güçleri" olduğuna inanılan "kutsal bir ağaç" olma özelliğini taşıyor.

Başkent Dakar'dan yaklaşık üç saat süren yolculukla ulaşılan Joal kentinin Nianing köyündeki Baobab ormanında, animizmde kutsal sayılan büyük, yaşlı bir Baobab ağacı dikkati çekiyor.

Ülkedeki etnik gruplardan Sererlerin, 1960'lara kadar "kabilenin tarihini ve geleneklerini kuşaktan kuşağa aktaran kişi" olarak tanımlanabilecek sözlü tarihçileri "griot"ları gömdükleri Baobab ağacı, 32 metreyi bulan gövde çevresinin heybetiyle "dosta güven, düşmana korku salan" bir ağaç olarak görülüyor.

Alt sınıf olarak görülen griotlar, toprağı kirletmemek amacıyla ülkenin ilk Cumhurbaşkanı Leopold Sedar Senghor yasaklayana kadar Nianing'deki Baobab'ın büyük kovuğuna gömülüyordu.

Kendisi de Serer olan Cumhurbaşkanı Senghor'un, griotların böyle bir sonu hak etmediği ve ağacın kovuğunda çürüyen cesetlerin salgın hastalığa yol açabileceği gerekçesiyle bu geleneği yasakladı. Böylece yaşlı Baobab, kutsal ve mistik bir ağaç olarak benimsendi.

- Bölge halkı "mucizevi iyileştirici güçleri" olduğuna inanıyor

Zamanla popüler turist mekanı haline gelen ve yerel halkın gözü gibi koruduğu "Kutsal Baobab", gölgesinde serinlemek isteyenleri ağırlıyor.

Baobab ağacı, dini bayramlarda ve önemli günlerde halkın toplantı mekanı olarak da kullanılıyor.

Etrafındaki küçük butik hediyelik eşya dükkanları, bu Baobab'ın yaşam gücünü gösteriyor. Dükkan sahipleri, büyük Baobab'ı görmeye gelenlere sattıkları eşyalarla geçimlerini sağlayarak yaşama tutunuyor.

Bölge halkının "mucizevi iyileştirici güçleri" olduğuna inandığı, bazı hastalıklar ve doğurganlıkla ilgili sorunlara etrafında çare aradığı "kutsal Baobab", yaşıtı diğer Baobablar'ın kuraklık nedeniyle öldüğü Afrika'da iklim koşullarına meydan okuyarak her yağış mevsiminde yeşillenmeye ve meyve vermeye devam ediyor.

Baobab meyvesi ve kendisinden yapılan şurup, koruyucu ya da katkı maddesi olmadan ve üç yıl bozulmadan durabiliyor.

- "Hayat ağacı" Baobab'tan "ölümsüzlük iksiri" Bouye

Senegal'in devlet armasında bulunan ve "hayat ağacı" olarak da bilinen Baobab'ın meyvesinden yapılan şurup Bouye, ömrü uzattığına inanıldığı için bu ülkede çokça tüketiliyor.

"Ölümsüzlük iksiri" olarak da bilinen Bouye, bol miktarda C vitamini, kalsiyum, potasyum ve B6 vitamini bulunduruyor.

Baobab ve antioksidan içeren meyvesi, yorgunluk ve bitkinliğin giderilmesinde, hastalıklar, enfeksiyonlar ve salgınlara karşı korunmada da oldukça etkili görülüyor.

- Kendi ekosistemini oluşturuyor

Bilimsel adı "adansonia digitata" olan ve kaktüs familyasından "sukulent" (etli bitki) sayılan Baobap ağaçları, yağmur mevsiminde gövdelerinde tonlarca su depoluyor.

Yılın çoğu zamanı susuzluk nedeniyle yapraksız olan dallarının, ağacın kökleri göğe doğru uzanıyormuş gibi görüntü vermesiyle Baobab ağaçlarına "baş aşağı ağaç" da deniliyor. Bu heybetli ağacın boyu 30 metreye, gövde çapı 50 metreye kadar ulaşabiliyor.

Gövde kabukları soyulunca ölen diğer ağaçların aksine yeni kabuk oluşturan ve yaşamaya devam eden Baobap ağaçları, öldüklerinde içten çürüyerek aniden çöküyor.

Aslan Kral, Avatar, Madagaskar gibi filmlerde gösterilen "Baobab ağacı", eğer yeterince büyük ve yaşlıysa sayısız canlı hayatını destekleyerek kendi küçük ekosistemini oluşturabiliyor.