TEI, 2023 Hedefine Emin Adımlarla İlerliyor

EMRAH YAŞAR - Eskişehir'de kurulu TUSAŞ Motor Sanayii AŞ (TEI) Genel Müdürü Mahmut Akşit, bugün itibarıyla alınan siparişler kapsamında 2035 yılına kadar yaklaşık 3 milyar dolarlık ihracat gerçekleştirmeyi hedeflediklerini söyledi.

Akşit, AA muhabirine yaptığı açıklamada, başarılı geçen 2016 yılının en önemli gelişmelerinden birinin Türk Genel Maksat Helikopteri Programı'nda imzaların atılması olduğunu, bu projeyle T700 motoru için parça ve modül tedarikçisi pozisyonundan Türk ordusunun kullanacağı helikopterlerin motor üreticisi konumuna geçtiklerini kaydetti.

İmalat alanında ise en çok tercih edilen yeni nesil uçak motoru LEAP'ta GE Aviation'ın dünya çapında en büyük tedarikçisi durumunda olduklarını ifade eden Akşit, şöyle konuştu:

'Bu proje kapsamında, Eylül 2016'da Milli Savunma Bakanı'mız Fikri Işık, Kültür ve Turizm Bakanı'mız Nabi Avcı'nın katılımıyla ileri imalat teknolojileri binasını devreye aldık. Bu yatırım sonucunda, ana üretici GE ile birlikte LEAP motoruna ait blisk parçalarının üretiminde dünyadaki iki tesisten biri durumuna geldik. Bir diğer önemli gelişme de dünya genelinde NADCAP tarafından akredite olan 3 bin 672 firma arasında daha önce 8 farklı özel proses grubu ile ilk 10'da yer alıyorduk. Tasarım Mühendisliği Direktörlüğümüz bünyesinde kurulan TEI Malzeme Test ve Araştırma Laboratuvarı'nın 2016 Mayıs ayı itibarıyla NADCAP akreditasyonunu almaya hak kazanmasıyla TEI, dünyada, özel proses grup akreditasyonu olan ilk 5 firma arasına girdi. 2016 yılı toplam ciromuza baktığımızda, ihracat rakamlarımızın yüzde 82'lik bir orana denk geldiğini görüyoruz.'

Akşit, hedeflerini, ülkenin 2023 yılı savunma ve havacılık sektörü ihracat hedefine uyumlu olacak şekilde belirlediklerini vurgulayarak, 'Bugüne kadar imzaladığımız yaklaşık 3 milyar dolar tutarındaki uzun süreli anlaşmaların da bu hedefe ulaşmak için atılan emin adımlar olduğunu düşünüyorum.' dedi.

- 'Yeni motor yurt dışına kritik bağımlılığı tamamen ortadan kaldıracak'

Akşit, milli uçak motoru tasarımı ve üretimine yönelik çalışmaları tüm hızıyla sürdürdüklerini belirterek, 'Bu kapsamda, 7 Şubat'ta Savunma Sanayii Müsteşarı'mız İsmail Demir'in katılımıyla gerçekleşen törenle 'Turboşaft Motor Geliştirme Projesini' imzaladık. Savunma Sanayii Müsteşarlığı (SSM) Alt Sistemler Dairesi önderliğinde yürütülecek proje kapsamında, bir yandan ülkemizde gaz türbinli motor tasarım, geliştirme ve test altyapıları oluşturulurken, diğer yandan da Milli Özgün Helikopter'e entegre edilebilecek 1400 BG gücünde, tip sertifikası alınmış özgün ve milli bir motor tarafımızdan üretilmiş olacak.' diye konuştu.

Tasarlayacakları motorun ileride geliştirilecek türevlerinin ATAK ve HÜRKUŞ gibi diğer milli platformlara da güç verebileceğini aktaran Akşit, ayrıca bu motorun çekirdek teknolojisinin Milli Eğitim/Savaş Uçağı-T/FX için ihtiyaç duyulan motor için de temel oluşturacağını ve Turboşaft Motor Geliştirme Projesi kapsamında kazanılan kabiliyetlerin üzerine gerekli teknolojik eklemeler yapılıp, ihtiyaç duyulan sürelerde milli uçak motorunun geliştirilmesinin sağlanacağını kaydetti.

- 'İlk motor sertifikasyon süreci'

Türkiye'nin ilk motor sertifikasyon sürecinin de yaşandığı proje kapsamında hem TEI'nin hem de Savunma Sanayii Müsteşarlığının motor sertifikasyon süreçlerinin olgunlaştırılması açısından önemli kazanımlar sağladığının altını çizen Akşit, şöyle devam etti:

'Bu projede şu an prototip üretim aşamasını tamamladık ve motor testlerine başladık. İşin zorlu kısmı olan motorun kalifikasyonunu ve sertifikasyonunu önümüzdeki 2 yıl içinde tamamlamayı hedefliyoruz. 170 BG olarak geliştirdiğimiz motorumuzu PD170 model kodu ile adlandırdık. PD170’in, mevcut kullanılan modifiye motora göre önemli teknik avantajlar sağlayarak mevcut milli İHA platformlarına faydalı yük kapasitesi, tırmanma hızı, irtifa kabiliyeti ve havada kalma süresi gibi performans parametrelerini daha da ileriye götürme imkanı sunacağını düşünüyoruz. Kurduğumuz altyapı ve geliştirdiğimiz kabiliyetler ile yurt içinde İHA motorları konusunda ortaya çıkan ihtiyaçlar için öncelikli bir şirket haline geldik. Değişik platformlar için farklı güç ve teknik özelliklerde 4 farklı pistonlu motor üzerinde çalışıyoruz. Bunların bir kısmı kullanıma girdi, bir kısmı da test aşamasında.'

Pistonlu motorlara ek olarak özel ihtiyaçlara çözüm olabilecek mini turbojet ve mini turboprop sınıfında da motor geliştirme çalışmalarının sürdüğünü belirten Akşit, 'İHA motorları konusunda edinilen kabiliyetler sayesinde milli platformlarımız için ihtiyaç duyulduğunda her türlü İHA motorunun TEI bünyesinde milli imkanlar ile geliştirilebileceğini söyleyebilirim.' dedi.

Akşit, 2013 yılında katmanlı imalat teknolojisine yönelik çalışmalara başladıklarını belirterek, Savunma Sanayii Müsteşarlığının da desteğiyle yürütülen projeler sayesinde, katmanlı imalat prosesiyle ilgili test çalışmalarıyla kapsamlı bilgi birikim oluşturarak uzman personelleri yetiştirdiklerini bildirdi.

SSM destekli YAKUT projesi kapsamında özgün TEI turbojet motoru TJ90’a ait 9 alt parçadan oluşan yanma odasını istenen mekanik ve metalurjik özellikleri sağlar şekilde katmanlı imalat prosesi ile tek parça olarak imal ettiklerini aktararak malzeme testlerinin sonuçlarının beklentileri aşar nitelikte olduğunu belirtti.

- 'Fabrikamız 2019 yılında yüzde 100 kapasitede çalışıyor olacak'

Genel Müdür Akşit, belirledikleri vizyon ve misyon doğrultusunda 2025 yılına kadar TEI'yi 3 kat büyütme hedefine ulaşmak için tüm faaliyet alanlarında çalışmaların sürdürüldüğü bilgisine yer verdi.

Bu yıl toplam satışlarının yüzde 20'ye yakın artırmayı ve bunu takip eden yıllarda sürdürmeyi hedeflediklerini anlatan Akşit, şunları söyledi:

' Ar-Ge faaliyetlerimizin yanı sıra parça imalat ve AIT&MRO alanlarında da büyük projelerimiz devam etmekte. İleri İmalat Teknolojiler Binamızda tezgah iş istasyonu yatırımlarımız devam etmekte olup fabrikamız, 2019 yılında toplam 100 tezgah iş istasyonu ile yüzde 100 kapasitede çalışıyor olacak. İlave 300 kişilik istihdam oluşturacak bu fabrikamızdan, bugün itibarıyla alınan siparişler kapsamında 2035 yılına kadar yaklaşık 3 milyar dolar değerinde ihracat gerçekleştirmeyi hedefliyoruz. Ayrıca, Türk Genel Maksat Helikopteri Programı kapsamında, ana yüklenici TUSAŞ tarafından üretilecek, 109 'T70 Kara Şahin Helikopteri' için gereken 218'i platform üstü, 18'i yedek motor olarak kullanılacak toplamda 236 'T700-TEI-701D' motorunu önümüzdeki 10 yıl süresince GE-General Electric lisansı altında TEI seri numaralarıyla üreteceğiz. TEI'nin üreteceği bu motorlar Kara Kuvvetleri Komutanlığı, Hava Kuvvetleri Komutanlığı, Özel Kuvvetler Komutanlığı, Jandarma Genel Komutanlığı, Emniyet Genel Müdürlüğü ve Orman Genel Müdürlüğü olmak üzere 6 farklı kullanıcının envanterine girecek T70 helikopterlerine güç verecek.'