Halkin zehirli olan ve olmayan mantarlari tanimasi gerektigine deginen Ondokuz Mayis Üniversitesi (OMÜ) Ziraat Fakültesi Bahçe Bitkileri Bölümü Ögretim Üyesi Prof. Dr. Peksen, “Ölümle sonuçlanan zehirlenmelerle karsi karsiya kalabiliriz. Ülkemizde Ilkbahar ve Sonbahar dönemlerinde mantar zehirlenmelerine sikça rastlaniyor. Halkin zehirli ve yenilebilen mantarlari tanimasi oldukça önemli bir nokta. Bu nedenle doga mantarlarinin halka tanitilmasi ve insanlarin özellikle zehirli mantarlar konusunda bilgilendirilmesi gerekiyor” diye konustu.
“Bilinçsiz mantar toplama, zehirlenme ve ölümle sonuçlanabilir”
Karadeniz’in yagisli ve farkli bitki örtüsüne sahip olmasiyla beraber, mantar çesitliliginin de bol olduguna dikkat çeken Prof. Dr. Aysun Peksen, “Bunlarin içerisinde yenilebilir, yenmez ve zehirli mantarlar bulunmakta. Zehirli mantar grubu çok olmamakla birlikte, mantari bilinçsiz toplayan kisilerde ölümle sonuçlanabilen zehirlenme vakalari meydana gelebilir. Bu yüzden mantar denildigi zaman birçok insanin aklina zehirlenme geliyor. Zaten medyada da zehirlenme vakalari çogunlukla gündemdedir” seklinde konustu.
“Insanlarin mantara karsi bir korkusu var”
Mantarlarin insanlar için her bakimdan büyük önem tasidigini aktaran Prof. Dr. Peksen, “Bu zengin kaynaklar bizlere mineral, protein, selenyum saglamakla beraber ayni zamanda yurtdisina ihraç edilerek ciddi gelir getirme potansiyeline de sahip. Bir grup mantar türü toplanarak yurt disina ihraç ediliyor. Maalesef medyada zehirlenme olaylari oldukça gündemde oldugundan ötürü, insanlarin mantara karsi bir korkusu var. Bu korkunun önüne geçilebilmesinin en etkili yöntemi mantarlarin çok iyi tanitilmasindan geçiyor. Bu da biz bilim insanlarina düsüyor” ifadelerini kullandi.
“OMÜ Bahçe Bitkileri Bölümü olarak ‘kültür alma’ çalismalari yapiyoruz”
Dogadan yenilebilir diye düsünülerek toplanan mantarlarin, ciddi sorunlar üretebilecegini söyleyen Prof. Dr. Aysun Peksen, “Bölgemiz zaten bu açidan son derece avantajlidir. Son yillarda doga yürüyüsleri sirasinda mantar toplamak gibi aktiviteler de gelisiyor. Internette mantarla ilgili gruplar var. Bu konuda kendini gelistirenler de mevcut ama kulaktan dolma bilgiler de bulunuyor. Bilgiyi karsi tarafa yanlis aktaran haberler de çikiyor bunlara karsi dikkatli olmaliyiz. Ondokuz Mayis Üniversitesi Bahçe Bitkileri Bölümü olarak yaptigimiz çalismalara birlikte doga mantarlarinin mevsime bagli olmaksizin yetistirilip gelir kaynagi haline gelebilmesi için kültür alma çalismalari yapiyoruz. Böylece üreticimize ve yerel halkimiza ek gelir kaynagi olmasi yönünde destek oluyoruz” açiklamasinda bulundu.
“Tüm mantarlar yenir ama bazilari sadece bir kez yenir”
Dogadaki mantarlarin, bilinçli insanlar tarafindan toplanmasi gerektigini vurgulayan Prof. Dr. Aysun Peksen sunlari söyledi: “Mantari bilmeden toplayan kisiler ayni anda yenilebilir ve yenilemez mantarlari toplayabilir. Hafif zehirlenme de geçirebilir fakat çogunlukla ölümle sonuçlanan zehirlenmelerle karsi karsiya kalabiliriz. Insanlar kendi yöntemleriyle zehirli olup olmadigini anlamaya çalisiyorlar ve bu çok yanlis bir uygulama. Birtakim yanlis kanilar var. Örnegin; Böceklerin yedigi mantar zehirsizdir. Biz insanlarla onlarin metabolizmasi farklidir. Bu yüzden böyle bir durum söz konusu degildir. Bazi mantarlar kaynatilip suyu akitildiginda zehir etkisi olmaz. Ancak bu her mantar için geçerli degildir. Bu yüzden göz ardi etmeden dikkatli ve bilinçli olmaliyiz. Mantarla karsi bir farkindaligin olusmasi gerekiyor. Aksi takdirde bilinçsiz hareket etmek son derece kötü sonuçlar dogurabilir. Bu yüzden biz mantarcilarin bir sözü vardir: Tüm mantarlar yenir ama bazilari sadece bir kez yenir. Dogru bilinen birtakim yanlislara oldukça dikkat etmek bu noktada mühim.”
“Köygöçüren mantarina dikkat”
Köygöçüren mantarinin Türkiye’de mantar ölümlerinin yüzde 95 köygöçüren mantarindan kaynaklandigini belirten Prof. Dr. Peksen, sözlerini söyle tamamladi:
“Ülkemizde en çok bulunan zehirli mantarlardan birisidir. En çok Istanbul, Bolu, Kastamonu ve Giresun bölgelerinde görülüyor. ’Amanita phalloides köygöçüren’ olarak bilinir. Zehirlenmelerin neredeyse yüzde doksan besinden sorumludur. Bu zehirlenme vakalari küçümsenecek miktarda degil. Geçen sene Ondokuz Mayis Üniversitesi Tip Fakültesi Hastanesine çok sayida mantar zehirlenmesi vakalari geldi. Mantar zehirlenmelerinde iki tür semptom vardir. Erken ve geç semptomlar. Erken semptomlarda mide bulantisi, kusma, sersemlik gibi birtakim yan etkileri var. Erken oldugu için hemen müdahale edilebilir fakat bizi korkutan geç semptomlar. Geç semptomda yendikten sonra yine birtakim etkiler var fakat vücutta geç tepki verdigi için karaciger, böbrek yetmezligi gibi vakalar söz konusu olabiliyor. Geri döndürülmesi oldukça zor olabiliyor. Bu noktada hangi mantar türünün yendiginin bilinmesi ve en yakin saglik kurulusuna gidilmesi büyük önem tasimaktadir.”
Köygöçüren mantari diger mantarlardan nasil ayirt edilir?
Gösterisli bir mantar olan köygöçüren yenilebilen bir mantarin yaninda yetisebiliyor. Ayirt edebilmek için dikkat edilmesi gereken bazi özellikleri bulunuyor. Mantarin üst yapisi zeytin yesili bir renkte alt kismi bembeyaz seklinde oluyor. Zehirli mantarlarda olan bir diger özellikte ise kök kisimlarimda yumurta sekline benzer bir bölüm bulunmasi ve köygöçüren mantarinin kök kisminda da bu yumurta bulunuyor.
Türkiye'de Mantar Ölümlerinin Yüzde 95 'Köygöçüren' Mantarindan Kaynaklaniyor
Bahçe Bitkileri Uzmani Prof. Dr. Aysun Peksen, bahar döneminin gelmesiyle beraber mantar zehirlenmeleri hakkinda açiklamalarda bulunarak, "Türkiye’de mantar ölümlerinin yüzde 95’i ’köygöçüren’ mantarindan kaynaklaniyor” dedi.
