Türkiye insani gelişimde orta sıralarda

Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı'nın (UNDP) yeni düzenlenen İnsani Gelişme Endeksine (İGE) göre, Türkiye, 0.679'luk bir değerle 169 ülke arasında 83. sırada yer aldı. UNDP'den yapılan yazılı açıklamaya göre, 2010 İnsani Gelişme Endeksi'nde Türkiye, sıralamada AB üye ülkeleri ile AB'ye aday olan diğer ülkelerin ve OECD ortalamasının altında yer aldı.

Türkiye gibi yüksek insani gelişme kategorisinde bulunan ve (satın alma gücü paritesine göre) kişi başına düşen gayri safi milli gelir seviyesi Türkiye'nin altında olan Bulgaristan, Letonya ve Romanya gibi ülkeler, ortalama eğitim süresi ve beklenen yaşam süresi ortalamaları nedeniyle sıralamada Türkiye'nin üstünde değerlendirildi.

Türkiye, benzer biçimde, AB'ye aday Hırvatistan, Eski Yugoslavya Cumhuriyeti, Makedonya ve İzlanda ile tüm OECD ülkeleri arasında sıralamada en altta yer aldı.

İnsani Gelişme Endeksi'nde Türkiye bu yıl da üst sıralara çıkamadı. İnsani Gelişme Endeksi'nin hesaplanmasında, milli gelirin yanı sıra ülkelerin sağlık ve eğitim düzeylerine ilişkin temel veriler kullanılıyor.

Türkiye'nin, İnsani Gelişme Endeksi'nde OECD ve AB standartlarına yaklaştırabilecek daha üst sıralara ulaşabilmesi için çabalarını doğumda yaşam beklentisini (2010'da 72,2 yıl) ve ortalama eğitim süresini (2010'da 6,5 yıl) artırması gerekiyor.

Türkiye'de ortalama eğitim süresi, OECD ülkelerinin sürelerinin neredeyse yarısına denk geliyor. 2010 rakamlarına göre, OECD ülkelerinde bu rakam bu süre 11,4 yıl. Ortalama 6,5 yıl eğitim süresi olan Türkiye'nin ardından sırasıyla 6,2 ve 6,1 yıl ile Venezuela ve Kuveyt geliyor.

İGE hesaplama yöntemleri değişti

2010 raporunda, İGE'yi hesaplamak için kullanılan bazı gösterge ve yöntemlerde düzenlemeler yapıldı. Bilgiye erişim ve kabul edilebilir bir yaşam standardını ölçen göstergeler 2010 raporunda değiştirildi.

Bu sene ayrıca, deneysel olarak üç yeni endeks geliştirildi. Eşitsizliğe Uyarlanmış İGE (EUİGE) bir ülkenin sağlık, eğitim ve gelir alanındaki kazanımlarını dikkate alarak bunların, o ülke içinde nasıl dağıldığını da ele
alıyor.

İGE ve EUİGE ile aynı çerçeve üzerine inşa edilen Toplumsal Cinsiyet Eşitsizliği Endeksi (TCEE) ise kadınlar ile erkekler arasındaki kazanımlar arasındaki farkları aydınlatan yeni bir ölçüm oldu. Çok Boyutlu Yoksulluk Endeksi (ÇBYE), aynı hane içinde eğitim, sağlık ve yaşam standardı alanlarında yaşanan birden fazla yoksunluğu tespit ediyor.

Üreme sağlığı, güçlendirme ve ekonomik faaliyet alanlarında kadının dezavantajlarının yansıtıldığı Toplumsal Cinsiyet Eşitsizliği Endeksi'nde (TCEE) Türkiye, 138 ülke arasında 77. sırada, Ermenistan ve Gürcistan gibi ülkelerin alt sıralarında yer aldı.

Rapora göre, Türkiye'nin sosyal, ekonomik ve siyasi alanlarda cinsiyet eşitliğini sağlayacak güçlendirici önlemlerin alınması amacıyla destekleyici eylemlerde bulunması gerekiyor.

Eğitim, sağlık ve diğer yaşam koşullarında yoksunluğu gösteren Çok Boyutlu Yoksulluk Endeksi'nde (ÇBYE) Türkiye, yüksek insani gelişme gösteren ülkeler kategorisinde Peru ve Kolombiya;nın ardından Brezilya ile birlikte en yüksek değere sahip ülke oldu.

Türkiye, 0.039'luk oranla Azerbaycan ve Kırgızistan ile birlikte, Doğu Avrupa ve Orta Asya bölgesinin en yüksek ÇBYE değerine sahip ülke olurken, 2010 raporuna göre nüfusun yüzde 8'i birden fazla yoksunluk yaşarken, yüzde 19'luk diğer bir bölümü de çoklu yoksunluk koşullarının sınırında yer aldı.

Rapora göre, Türkiye'nin İGE değeri, 1980-2010 yılları arasında 0,467'den 0,679'a yükselerek, toplamda yüzde 45 artış gösterdi. Bu artış başlangıç İGE değeri benzer olan ülkelerin kaydetmiş olduğu ortalama gelişmeler ile kıyaslandığında, Türkiye'yi İGE ilerleme sıralamasında 14. sıraya koyuyor.

Türkiye'nin 30 sene içinde doğumda yaşam beklentisi yaklaşık 12 sene, ortalama eğitim süresi yaklaşık 4 sene ve beklenen okula devam süresi yaklaşık 5 sene arttı. 1980-2010 arasında milli gelir yüzde 112'lik artış gösterdi.