Yabanci Yatirimlarda En Yüksek Payi Imalat Sektörü Aldi

2023 yili birinci çeyreginde dogrudan yabanci yatirim girisleri 2,5 milyar dolar, yurt disina dogrudan yatirim çikislari 1,4 milyar dolar olmus; net girisler ise 1,1 milyar dolarlik seviyesi ile geçen yilki düzeyinin üzerinde gerçeklesti. Birinci çeyrekteki hareketler aylar itibariyla incelendiginde dogrudan yabanci yatirim girislerinin kademeli olarak arttigi ve 2022 yilinin ilk çeyregine kiyasla 0,6 milyar dolar yüksek gerçeklestigi görülmektedir. Girislerin seyrine paralel olarak net girisler de geçen yilin ayni döneminin 0,4 milyar üzerinde gerçeklesti.

Son dört çeyregin en düsük net dogrudan yatirim girisi gerçeklesmis olup gayrimenkul yatirimlari hariç tutuldugunda, net sermaye çikisina isaret etti. Gayrimenkul kaynakli net girisler de 2023 yili ilk çeyreginde 1,4 milyar dolarinda olup geçen yilin 0,3 milyar dolar (yüzde 28) üzerindedir. Diger taraftan, bu dönemdeki 1,1 milyar dolar düzeyindeki net dogrudan yatirimlari dikkate alindiginda, net gayrimenkul yatirimlari hariç tutuldugunda 0,3 milyar dolar düzeyinde dogrudan yatirim kaynakli net sermaye çikisinin oldugu gözlendi.

TEPAV’in Dogrudan Yatirimlar Bülteni’nin ilk çeyrek sonuçlarina göre, 2023 yili birinci çeyreginde yabancilara yapilan konut satisi yüzde 23,9 düserken Rus uyruklu vatandaslara satislar 2,5 katina çikti. Ilk çeyrekteki satislar toplamda 11 bin 025’e geriledi ve satislarin yüzde 35,5’i Rus uyruklu vatandaslara yapilmistir. Yabancilara yapilan konut satislarinin 3 bin 915’i Rusya, bin 444’ü Iran ve 567’si Irak uyruklu vatandaslar tarafindan satin alinmistir. Satislarin 3 bin 603’ü Istanbul, 4 bin 177’isi ise Antalya’da yapilmistir. Antalya ve İçel’de yabancilara yapilan konut satislari yillik olarak sirasiyla yüzde 21,2 ve yüzde 19,9 artmistir. Istanbul’da ise yüzde 39,7 azaldi.

Imalat sektörü Türkiye’de yapilan yabanci yatirimlarda birinci sektör olurken Hollanda 272 milyon dolarlik yatirimi ile en fazla yatirim yapan ülke oldu. Birinci çeyrek gelismeleri geçen yil ile kiyaslandiginda elektrik, gaz, buhar ve iklimlendirme sektörü yüzde 24,5’lik payi ile öne çikmis, imalat sektörü ise geçen yila benzer sekilde yüzde 43,5 payi ile birinci sektör oldu. Diger taraftan, toptan ve perakende ticaret sektörünün payi yüzde 30,3’ten yüzde 18,1’e geriledi. Ülke dagilimlarinda ise yüzde 26’lik payi ile ilk siradaki Hollanda’nin ardindan yüzde 24,6 yatirim payi ile Birlesik Arap Emirlikleri (BAE) geldi. Geçen yilin ayni dönemi ile karsilastirildiginda, BAE yatirimlari önemli oranda artarken Isviçre’ninki geriledi.

2023 yili Ocak-Mart döneminde Türkiye’de kurulan yabanci sermayeli sirketlerin sayisi yüzde 12 oraninda gerilemekle birlikte, Rusya ortakli sirket sayisi 95’ten 308’e çikti. Kurulan sirketlerin yüzde 26,3’ü Rusya ve Iran ortaklidir ve yüzde 58,8’i Istanbul’dadir. Geçen yilin ayni dönemine kiyasla Rusya ortakli sirketlerin sayisi üç katina çikarken Azerbaycan ortaklilarin sayisi yüzde 16,9 artmis, diger ülkelerde ise düsüsler yasandi.

Dogrudan yabanci sermaye kaynakli net girisler, 2007-2020 yillari arasinda 20 milyar dolardan 4,5 milyar dolara gerilemis, sonrasinda 2023 birinci çeyregine kadar kademeli olarak 8,9 milyar dolara yükseldi. Dogrudan yatirim girisleri 2007 yilinda 22 milyar dolar ile tarihi yüksek seviyeye yükselmis ancak izleyen yillarda bu ivme korunamamis ve 2020 yilinda 7,7 milyar dolara kadar geriledi. Istisnai yillar 2011 ve 2015’tir ve dogrudan yabanci yatirim kaynakli girisler sirasiyla 16,2 milyar dolar ve 19,3 milyar dolar oldu. Net dogrudan yatirim girislerinin seyri de buna paraleldir; 2007 yilinda 19,9 milyar dolar ile zirve yapmis, 2020 yilinda 4,5 milyar dolar olan en düsük seviyeye geriledi. 2011 ve 2015 yillarinda da 13,8 milyar dolar ve 14,2 milyar dolarlik girisler ile o döneme özel artislar oldu. Pandemi sonrasinda 13-14 milyar dolar araliginda seyreden dogrudan yatirim girisleri, 2023 yili ilk çeyreginde de bu seviyelerini korumus, net girisler 8,9 milyar dolar düzeyinde gerçeklesti.

2023 yili birinci çeyreginde, net girislerin yüzde 74,1’ini gayrimenkul alimlari olusturdu. Türkiye’de yabancilarin tasinmaz edinimleri ve vatandaslik hakkina yönelik mevzuat degisiklikleri, yabancilarin gayrimenkul kaynakli yatirimlarinin sürekli artmasina neden oldu. Gayrimenkul alimlari (net) 2007 yilinda 2,9 milyar dolari düzeyinde iken 2018 yilina kadar 5,9 milyar dolara kadar çikmis, net girisler içindeki payi ise yüzde 14,7’den yüzde 66,9’a ulasti. Pandemi sonrasinda bu egilim devam etmis ve 2023 birinci çeyregi itibariyla gayrimenkul alimlari (net) 6,6 milyar dolar, net girisler içindeki payi ise yüzde 74,1 olarak gerçeklesti. Diger bir ifadeyle, 2011 yilindan sonra yabancilarin gayrimenkul alimlari tedrici olarak artmis ve temel dogrudan yatirim kaynagi niteligi kazandi.2023 yili birinci çeyregi itibariyla dogrudan yabanci yatirim girisleri gayrimenkul alimlari hariç hesaplandiginda 8,9 milyar dolardan 2,3 milyar dolara geriledi.

2023 yilinin birinci çeyreginde imalat sektörü Türkiye’de yapilan yabanci yatirimlarda ilk sektör olurken yilliklandirilmis verilerde finans ve sigorta sektörü en fazla yatirim yapilan sektör oldu. 2023 yili ilk çeyregi itibariyla yilliklandirilmis verilerde yüzde 26,3 oraninda yatirim payi alan finans-sigorta sektörünü, yüzde 24,1 pay ile imalat, yüzde 22 ile toptan ve perakende ticaret sektörleri izledi. Geçen yil ile karsilastirildiginda toptan ve perakende ticaret sektörü önemli oranda yatirim payi kaybederken finans-sigorta sektörü öne çikti. Birinci çeyrek gelismeleri kiyaslandiginda ise, elektrik, gaz, buhar ve iklimlendirme sektörü yüzde 24,5’lik payi ile öne çikmis, imalat sektörü ise geçen yila benzer sekilde yüzde 43,5 payi ile birinci sektör oldu. Diger taraftan, toptan ve perakende ticaret sektörünün payi yüzde 30,3’ten yüzde 18,1’e geriledi.

2023 yili Ocak-Mart döneminde kurulan yabanci sermayeli sirketlerin sayisi yüzde 10,7 oraninda geriledi; söz konusu sirketlerin yabanci sermaye orani yüzde 79,1 oldu. Türkiye’de kurulan yabanci sermayeli sirketlerin sayisi 2018 yili ile birlikte hizla yükselmis olup 2022 yilinda 20 bin 135 ile en yüksek seviyesine ulasti. 2023 yili ilk çeyreginde ise yabanci sermayeli sirket sayisi geçen yilin ayni dönemine göre yüzde 10,7 düsmüs ve 3 bin 847 oldu. Bu dönemde kurulan sirketlerin yüzde 90’i limited olup yabanci sermaye orani yüzde 79’1 olarak gerçeklesti. Diger taraftan, anonim sirketlerde yabanci sermaye orani yüzde 59,9’dan yüzde 75’3’e yükselmistir. Ayrica, ortak olunan sirketlerin sermayesi yüzde 32,3 artis ile 3,6 milyar TL’ye, sirketlerdeki yabanci sermaye toplami da yüzde 33,6 artis ile 2,9 milyar TL’ye yükseldi.

2023 yili ilk çeyreginde Türkiye’de kurulan yabanci sirketlerin sayisi yüzde 12 oraninda düsmüstür. Kurulan sirketlerin yüzde 26’3ü Rusya ve Iran ortakli oldu. Türkiye’de kurulan yabanci sermayeli sirketlerin ülke dagilimina bakildiginda Rusya ve Iran ortakli sirketlerin 308 ve 251 sirket sayisi ile ilk iki sirada yer aldigi; Almanya, Azerbaycan ve Suriye’nin de 65 ve üstündeki sirket sayilari ile ilk 10 içinde bulundugu görülmektedir. Diger ülkeler arasinda Misir, Irak ve Ürdün olup Orta Dogu ülkelerinin genelde agirlikta oldugu gözlendi. Geçen yilin ayni dönemine kiyasla, Rusya ortakli sirketlerin sayisi üç katina çikarken, Azerbaycan ortaklilarin sayisi yüzde 16,9 artmis, diger ülkelerde ise düsüsler yasandi.

Kurulan yabanci sermayeli sirketlerin yüzde 58,8’i Istanbul yer aldi. Türkiye’de kurulan yabanci sermayeli sirketlerin il dagilimina bakildiginda 2 bin 277 sirketin Istanbul’da kuruldugu (yüzde 58,8), Istanbul’u 396 sirket sayisi ile Antalya’nin izledigi görüldü.

Antalya’nin yani sira İçel, Ankara, Izmir ve Bursa 100’ün üstündeki sirket sayisi ile ilk 10 il arasinda oldu. Antalya’da kurulan sirket sayisi geçen yilin ayni dönemine göre yüzde 46,7 oraninda artti. Diger taraftan, Ankara ve Izmir’de de artislar gözlenmis, Kocaeli ve Van bu çeyrekte ilk 10 arasinda listelendi.