MUHAMMED ES SAMI - Yemen'in baskentindeki Uluslararasi Sana Havalimani'nda yaklasik 5 yildir askiya alinan uçuslarin yeniden baslamasi için uluslararasi ve Birlesmis Milletler (BM) tarafindan sarf edilen çabalar, hükümet ile Husiler arasinda bir uzlasi mekanizmasi kurulamamasi nedeniyle sonuçsuz kaldi.
Ülkede yaklasik 7 yildir devam eden savasin ve onun yol açtigi krizin gölgesindeki Yemen'de taraflar arasindaki anlasmazlik maddelerinden birini de Uluslararasi Sana Havalimani'nin 2016 yilindan bu yana uçuslara kapali olmasi olusturuyor.
Yemen hükümeti ile Iran destekli Husiler arasindaki anlasmazliklar nedeniyle ülkenin en büyük havalimanindaki seferler yillardir askiya alinmis durumda.
Hükümeti destekleyen Suudi Arabistan öncülügündeki koalisyon güçleri, 9 Agustos 2016'da Husilerin denetiminde bulunan Sana Havalimani'na uçuslara yasak getirdi. Bununla birlikte BM, Sinir Tanimayan Doktorlar ve Uluslararasi Kizilhaç Komitesi gibi kuruluslarin insani yardim uçuslari devam etti.
Koalisyon güçleri, Husileri, ülke için hayati öneme sahip havalimanini askeri amaçlar için kullanmak, askeri danisman getirmek ve silah kaçakçiligi yapmakla suçluyor.
Bu suçlamalari reddeden, Sana'nin tamamen sivil bir havalimani oldugunu savunan Husiler ise koalisyonun, tedavi için yurt disina seyahat etmek isteyenler basta olmak üzere milyonlarca Yemenliye hizmet eden havalimanini kapatarak insani krize neden oldugunu savunuyor.
Havalimanindaki seferlerin durdurulmasindan bir yil sonra 10 Agustos 2017'de koalisyon, BM'ye ticari uçuslarin yeniden baslamasina ve bu uçuslarda yolcularin da tasinmasina katkida bulunma çagrisinda bulundu.
Koalisyon sözcüsü Turki el-Maliki, o dönemdeki açiklamasinda, "Iyi bir havalimani yönetimi, ticari uçaklarin güvenliginin ve emniyetinin saglanmasi, kaçakçilik faaliyetlerinin durdurulmasi için gerekli faktörlerin olmasi durumunda ticari uçaklar için hava trafigini açmaya haziriz." ifadelerini kullanmisti.
Husiler, koalisyonun açiklamasina iliskin yorum yapmazken havalimaninin baska bir kesim tarafindan yönetilmesini kesinlikle reddederek bunun Yemen'in egemenlik hakki oldugunu ifade ediyor.
- Stockholm Anlasmasi
Isveç'in baskenti Stockholm, Yemen'deki çatismalara ve anlasmazliklara çözüm amaciyla Aralik 2018'de BM gözetiminde düzenlenen müzakerelere ev sahipligi yapti.
Müzakerelerde ele alinan meseleler arasinda Sana Uluslararasi Havalimani'nin ticari uçuslar için açilmasi dosyasi da yer aliyordu ancak hükümet ile Husiler arasindaki görüs ayriliklari nedeniyle bu konuda gerçek anlamda bir ilerleme kaydedilemedi.
Yemen hükümeti, müzakere sürecinde havalimaninin yeniden açilmasini, buradan kalkacak uçaklarin güneydeki Aden veya dogudaki Seyun havalimanlarinin denetime tabi olmasi sartiyla kabul etti.
Ancak Husiler, hükümetin sartini kabul etmedi ve havalimaninin herhangi bir denetime tabi olmaksizin eskisi gibi faaliyet göstermesi gerektigini vurguladi.
- Havalimanina iliskin kalici müzakereler
Havalimani dosyasina iliskin Stockholm görüsmelerinin basarisiz olmasinin ardindan BM Yemen Özel Temsilcisi Martin Griffiths, söz konusu krizi çözmek için hükümet ile Husiler arasinda ara buluculuk girisimlerine devam etti.
Vatandaslarin, Sana'nin muadili olarak Aden ya da Seyun havalimanlarina ulasmak için uzun mesafeler katetmek zorunda kaldigi, hatta mesakkatli yolculuklar sirasinda bazi hastalarin hayatini kaybetmesiyle sonuçlanan olaylarin yasandigi Yemen'de BM Temsilcisi, havalimaninin yeniden açilmasi için uzlasmaci bir çözüme ulasmak amaciyla taraflarla görüsmeler gerçeklestirdi.
Bu dosya Griffiths için ciddi zorluklar yaratti. BM Temsilcisi'nin ateskesin saglanmasi çabalari, Husilerin Sana Havalimani'nin yeniden açilmasi ve sart olmaksizin ablukanin kaldirilmasi istekleriyle çatisti. Hükümet de Husileri, havalimani dosyasi da dahil olmak üzere "insani durumlarin ticaretini yapmakla" suçladi.
- Umman ara buluculugu
Yemen'deki krizin çözülmesi adina son aylarda Umman'in ara buluculugu öne çikmaya basladi. Umman, Sana Havalimani da dahil olmak üzere en önemli dosyalarda ara buluculuk yapti.
Umman'dan bir heyet 7 yildir devam eden savas süresince ilk kez 5 Haziran'da Yemen'deki iç savasin taraflarindan Husiler ile görüsmek üzere baskent Sana'ya giderek Husilerin lideri Abdulmelik el-Husi ile bir araya geldi.
Bazi siyasi, askeri ve insani meselelerin ele alindigi görüsmelerde, Sana Havalimani dosyasi genis yer kapladi. Ancak Umman heyetinin yürüttügü bu görüsmelerde de ilerleme kaydedilemedi.
Husilere yakin kaynaklarin 11 Haziran'a yaptigi açiklamaya göre, görüsmelerde Umman heyetine, Sana Havalimani'nin mesru bir egemenlik hakki olmasi hasebiyle herhangi bir pazarlik konusu olmadan yeniden açilmasi gerektigi bildirildi.
Ayni gün Yemen Disisleri Bakanligi, Husilerin kendi kosullari disinda havalimanini açmayi reddettigine dikkati çekerek, hükümetin ise görüsmelerde havalimaninin askeri hizmetler veren bir alana dönüstürmek için degil de tüm vatandaslarin güvenli seyahatini saglamasi için gerekli tavizleri sundugunu vurguladi.
- Ekonomik kayiplar ve insani açidan yansimalari
Uluslararasi Sana Havalimani'nin yaklasik 5 yildir kapali olmasi, insani etkilerinin yani sira Yemen ekonomisinin büyük kayiplar yasamasina neden oldu.
Husilerin denetimi altindaki Sana Havalimani Müdürü Halid es-Sayif, mart ayinda Husilere ait El-Mesire televizyonuna yaptigi açiklamada, havalimaninin abluka altinda uçuslara kapatilmasi ve çesitli hava saldirilarindan dolayi ülke ekonomisinin ugradigi zararin 3,5 milyar dolari astigini dile getirdi.
Sayif, bir ay kadar önce yaptigi açiklamada ise havaalaninin kapatilmasinin yurt disinda acil tedaviye ihtiyaci olan 80 binden fazla hastanin ölümüne neden oldugunu söyledi.
Savasin devam etmesi ve kapsamli kusatma sonucunda saglik kosullarinin kötülestigine isaret eden Sayif, 450 binden fazla hastanin da hala tedavi için yurt disina gitmesi gerektigini aktardi.
Uzun süredir siyasi istikrarsizligin hüküm sürdügü Yemen'de Iran destekli Husiler, Eylül 2014'ten bu yana baskent Sana ve bazi bölgelerin kontrolünü elinde bulunduruyor.
Suudi Arabistan öncülügündeki koalisyon güçleri ise Mart 2015'ten bu yana Husilere karsi mesru Yemen hükümetine destek veriyor.
Yemen'de Anlasmazliklarin Gölgesinde 5 Yildir Uçuslara Kapali Olan Sana Havalimani Çözüm Bekliyor
Ülkenin en büyük havalimaninin açilmasi için BM ve uluslararasi toplumun ortaya koydugu çabalar, Yemen hükümeti ile Husiler arasinda uzlasma saglanamamasi nedeniyle sekteye ugradi Suudi Arabistan öncülügündeki koalisyon güçleri, Iran destekli Husileri, havalimanini askeri amaçlarla kullanmak ve silah kaçakçiligi yapmakla suçlarken Husiler bu suçlamalari reddediyor Havalimaninin kapali olmasi nedeniyle tedavi için yurt disina çikamayan on binlerce hastanin hayatini kaybettigi belirtiliyor.
