Yemen Devriminin Seyri

A) - 26.10.2011 – Sinan Yiter - Yemen`de Ocak ayı sonununda başlayan ve Devlet Başkanı Ali Abdullah Salih`in istifasını isteyen protestolar geçen 9 aylık süre boyunca birçok olaya sahne oldu

Oluşan otorite boşluğu ve yaşanan ekonomik krizler ülke genelinde büyük bir trajediye sahne olurken, yaşanan çatışmalarda bugüne kadar 2 bine yakın kişi hayatını kaybetti

-Ali Abdullah Salih kimdir- İktidar partisi Genel Halk Kongresi`nin liderliğini de yürüten Ali Abdullah Salih 21 Mart 1946 yılında doğdu. 1958 yılında Yemen Silahlı Kuvvetlerine, 1960 yılında da Askeri Akademi`ye giren Salih, Yemen`de ülkenin kuzey ve güneyinin birleşmesine (Vahde) kadar yapılan tüm savaşlara katılmış, Sana`nın Güney Yemen kuşatması altında olduğu 70 gün süren savaşta önemli istihbarat başarıları göstermiştir

Ali Abdullah Salih`in Geçici Başkanlık Konseyi üyeliğine ve Genelkurmay Başkanı Yardımcılığı`na atanması eski Devlet Başkanı Ahmed Bin Hüseyin el Hamdi`nin 24 Haziran 1978`deki suikastı sonrasında gerçekleşmiştir. İlk kez Yemen Arap Cumhuriyeti (Kuzey Yemen) Cumhurbaşkanı ve Genelkurmay Başkanlığına 17 Temmuz 1978`de seçilen Salih, 17 Eylül 1979`da Albay oldu. 1982`de Genel Halk Kongresi Genel Sekreteri olurken, 1983`te Danışma Konseyi tarafından yapılan seçimle, ikinci kez Cumhurbaşkanı ve Genelkurmay Başkanlığı`na getirildi

Şura Konseyi, Yemen`in birleşmesi yönündeki çabaları nedeniyle 20 Mayıs 1990`da Salih`e General rütbesi verdi. Salih iki gün sonra, Kuzey ve Güney`in yeniden birleştiğini ilan ederek, Yemen Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığına seçildi. 3 yıl sonra, 16 Ekim 1993`te yapılan ilk parlamento seçimlerinde iktidarını pekiştiren Ali Abdullah Salih, Yemen`in yeniden ayrılmasına yönelik her türlü harekete sertlikle müdahale etti

Geçen sürede iktidarını koruyan Ali Abdullah Salih 2006`daki seçimlerde oyların yüzde 77,8`ini alırken, rakibi Faysal Bin Şamlan`ın oyu yüzde 21,8`de kaldı

Salih`i, Ortadoğu ve Afrika`da sıklıkla karşılaşılan sivil veya asker kökenli `diktatör` kimliği ile tanımlamak gerçekçi olmaz. Kazandığı askeri rütbeleri bizzat katıldığı muharip görevler sonucunda aldı. Bu görevlerin yanında 32 yıllık iktidarı boyunca güvenlik ve bölgesel terör sorunlarındaki siyasi macerası ona tecrübe ve beceri kazandırdı. Kuzeydeki Husi, güneydeki sosyalist ayrılıkçı hareketler ve son yıllarda artan El Kaide yapılanmalarıyla yaptığı mücadelelerle kriz yönetimi becerilerini arttırdı. Aşiret yapısı ile bezenmiş ülkenin sosyal konjonktürünü realist bir beceriyle yönetebilmesi de uzun iktidar süresinin altındaki başlıca etkenlerdir

-Muhalif taraflar ve çatışan isimler- -Yasin Said Numan: Halk ayaklanmalarının başlaması ile kurulan muhalefet koalisyonunun ve Yemen Sosyalist Partisi`nin lideri Yasin Said Numan, eski Güney Yemen Sosyalist Cumhuriyeti döneminde başbakanlık yaptı. Macaristan`da ekonomi doktorası yapan Numan, uzun süre Aden üniversitesinde akademisyen olarak çalıştı

Güney ve Kuzey Yemen arasında, 1990`daki geçiş (birleşme) döneminde önemli rol oynayan Numan, 2009`da da iktidar partisi Genel Halk Kongresi ile yapılan ``diyalog ve reform`` görüşmelerine katılan dört kişiden biriydi

Yemenli kimi yazar ve siyaset yorumcularına göre Numan, ülkede batılı ve bölgesel güçlerin gizli ajandalarına bağlı olmayan `tek` siyasetçi

-General Ali Muhsin: Kuzey ordularının generali Ali Muhsin, Salih`ten sonra en güçlü askeri lider olarak biliniyor. 1961 yılında Yemen Kuzey Ordusuna katılan Muhsin, 1974 yılında Kahire Nasır Askeri Akademisi`nden mezun oldu

Askerlik hayatı ve başarıları genellikle Salih`in etrafında gerçekleşen Muhsin, yakın zamana kadar Salih`in en çok güvendiği askeri figürlerden biri oldu. Wikileaks belgelerine göre ise, ``Muhsin, Salih`in birkaç defa ortadan kaldırmayı denediği general``

Güvenlik güçlerinin 18 Mart`ta Sana Üniversitesi önündeki rejimi protesto eden göstericilere ateş açmasıyla 52 kişi öldü. Muhsin, bu olaydan 3 gün sonra ``tüm askeri gücü`` ile birlikte muhaliflerden yana desteğini açıkladı -Tevekkül Karman: Sana Üniversitesi Hukuk Fakültesi mezunu, gazeteci ve insan hakları aktivisti Tevekkül Karman, Yemen Gençlik Devrimi liderlerinden. 2005 yılında ``Zincirlere bağlı olmayan kadın gazeteciler`` organizasyonunu kuran Karman, geçen ay aldığı Nobel Barış Ödülü ile dünyanın dikkatini üzerine çekti

Islah Partisi üyeliği ile ``Yemen politikası ve sivil toplum kuruluşları geleneklerini yıkan kişi`` olarak da tanımlanan Karman, halk ayaklanmaları süresince birçok defa tutuklandı. 3 çocuk annesi 32 yaşındaki Karman`ın, Salih rejiminden ölüm tehditleri aldığı da iddia ediliyor

Kuzey ve Güney Yemen`in birleştiği 1990`daki ``Geçiş Konseyi`` üyelerinden eski Adalet Bakanı Abdu Selam Karman`ın kızı olan Tevekkül Karman, babası ile beraber ``devrim çadırlarında`` oturma eylemlerine katılıyor

-Hasan Zaid: Şii El Hak partisi lideri Hasan Zaid bu dönemdeki geçiş konseyi üyeliği için adı geçen bir başka siyasi lider. Kuzeydeki Husi ayaklanmalarına desteği ile tanınan Hak Partisi, 2005`den beri süren Husi ve ordu arasındaki savaşın savunuculuğunu yapıyor

Sana üniversitesi Felsefe ve Psikoloji bölümü mezunu Zaid birçok devlet okulunda görev yaptı

-Abdülmecid Zindani: Islah partisi üyesi ve Yemen`in en büyük Radikal İslamcı lideri Abdülmecid Zindani, Aden Üniversitesi`nde başladığı eczacılık eğitimini Mısır`da tamamladı. Mısır`daki İhvan-ı Müslimin (Müslüman Kardeşler) hareketinin benzeri olan Islah Partisi`ne yakınlığıyla biliniyor

1980`li yıllardaki Afgan-Sovyet savaşlarında Afgan mücahitlere katılan Zindani, Usame bin Ladin ve Filistin Kurtuluş Örgütü liderlerinden Dr. Abdullah Azam`a olan yakınlığı ile dikkati çekiyor

Zindani, Yemen`e döndükten sonra tamamen ücretsiz olarak eğitim veren İman Üniversitesi Rektörlüğü görevini üstlendi ve halen bu görevde bulunuyor. Sadece İslami ilimlerin öğretildiği İman Üniversitesi`nin faaliyetleri ABD tarafından yakından izleniyor. ABD, 2004 yılında Zindani`yi ``uluslararası teröristler yetiştiren lider`` ilan etti

-Sadık El Ahmar: Haşid Kabileler federasyonunun ve Ahmar ailesinin lideri Sadık El Ahmar, Yemen`deki en güçlü ve en çok silahlanan aşiret olarak nitelendiriliyor. Batılılarca ``Kralın kim olacağını belirleyen` anlamında ``King Maker`` olarak adlandırılan Ahmar, vefat eden ailenin en büyük ferdi eski meclis başkanı Abdullah El Ahmar`dan sonra aşiretinin başına geçti

Abdullah El Ahmar aşiretin ve hükümetin çıkar dengesini iyi yönetmekle tanınırken, vefatıyla Ahmar ailesinin Salih yönetimiyle arası açılmaya başladı. Muhalif protestoculara desteğini açıklamasından sonra hükümet ile ipleri koparan Sadık El Ahmar, yaşanan sokak çatışmalarında birçok kayıp verdi

-Yemen`de devrim süreci- 27 Ocak: Başkan Salih karşıtı ilk gösteri başkent Sana`da 16 bin kişinin katılımıyla yapıldı

2 Şubat: Başkan Salih 2013 yılından sonra tekrar aday olmayacağını açıkladı

3 Şubat: 20 binden fazla gösterici ``gazap günü`` adı altında Hükümet karşıtı gösteri düzenledi

7 Mart: Güvenlik güçlerinin ateşi açtığı göstericiler, `düşünce suçluları`nın bulunduğu hapishaneye yürüdü

12 Mart: Protestoculara yapılan baskınlarda on kişi hayatını kaybetti

18 Mart: Silahlı kişilerce protestoculara açılan ateş sonucu 40`ı aşkın kişi hayatını kaybetti. Başkan Salih Olağanüstü Hal ilan etti 20 Mart: Başkan Salih kabineyi görevden aldı

21 Mart: Orduda çözülmeler başladı. Başta General Ali Muhsin olmak üzere 60`tan fazla subay muhalefet kanadına katıldı. Ağır silahlı askeri araçlar ve tanklar protestocuları korumak için başkent Sana`da konuşlandı

22 Mart: Salih, sözcüsü aracılığıyla yıl sonuna kadar görevini bırakabileceğini açıkladı. Açıklamayı kabul etmeyen muhalefet, Salih`in derhal görevinden ayrılmasını istedi

25 Mart: Yemen`in başkenti Sana`da bir milyona yakın kişi Salih`i protesto etti. Yemen tarihinin en büyüğü olarak kayıtlara geçen protestolarda çok sayıda rütbeli asker ve aşiret reisi de katıldı. Protestolar sırasında kendi taraftarlarına konuşan Salih, görevi güvenilir kişilere bırakabileceğini açıkladı

4 Nisan: Ülkenin büyük kentlerinden Taiz ve Kızıldeniz kıyısındaki Hudeyde`de göstericilerle polis çatıştı. 15 kişi hayatını kaybederken yüzlerce kişi yaralandı

5 Nisan: Muhalefet cephesi, uluslararası toplum, bölgesel güçler ve insan hakları örgütlerinden ülkede akan kanın durdurulmasına yardım etmelerini istedi

6 Nisan: Katar Başbakanı Şeyh Hamad Bin Casim Körfez İşbirliği Konseyi (KİK) Salih`in gücü devretmesi için baskılarını arttıracağını söyledi

18 Nisan: İktidar partisinin internet sitesinde KİK barış planının desteklendiği açıklandı

23 Nisan: Salih, KİK barış planı çerçevesinde anlaşmaya hazır olduğunu açıkladı

25 Nisan: Muhalifler KİK planı çerçevesinde Salih ile masaya oturabileceklerini açıkladı

30 Nisan: Salih KİK planınını imzalamaktan vazgeçtiğini açıkladı

13 Mayıs: Yemen`in genelinde geniş katılımlı muhalif gösteriler düzenlendi 21 Mayıs: Muhalefet KİK planı şartlarını kabul ettiğini açıkladı

22 Mayıs: İktidar partisinden 5 üye KİK planını imzaladı ama Körfez ülkeleri anlaşmanın Salih tarafından da kabul edilmeden geçerli olamayacağını açıkladı. Yaşanan bu gelişmelerden sonra silahlı kişilerce Birleşik Arap Emirlikleri`nin Sana büyükelçiliği binası abluka altına alındı. Arap diplomatlar Salih`in gönderdiği askeri helikopterlerle binadan alınıp başkanlık sarayına getirildi

23 Mayıs: Salih, yaşananlardan dolayı Birleşik Arap Emirlikleri hükümetinden özür diledi

24 Mayıs: Hükümete bağlı silahlı güçler ile muhalif aşiret lideri Sadık El Ahmar`a bağlı silahlı gruplar arasında başkent Sana`da çatışmalar başladı, ilk günde 20 kişi öldü

26 Mayıs: Başta ABD olmak üzere bir çok ülke Yemen`deki diplomatlarını çekti

28 Mayıs: Hükümet ve aşiretler arasında devam eden sokak çatışmalarında ateşkes ilan edildi

30 Mayıs: Ateşkes bozuldu 3 Haziran: Hükümet güçleri ile aşiretler arasında yaşanan çatışmalarda 50`si hükümete bağlı birliklerden, toplam 370 kişi hayatını kaybetti. Başkanlık Sarayı`na yapılan bombalı suikast girişiminde Başta Salih olmak üzere birçok üst düzey hükümet görevlisi yaralandı. Meclis başkanı hayatını kaybetti, vücudunun yüzde kırkı yanan Salih tedavi için Suudi Arabistan`a gitti 4 Haziran: Başkan vekili Abdurabbu Mansur Hadi hükümete ve orduya liderlik edeceğini açıkladı

5 Haziran: Muhalifler, batılı ülkelerden Salih hükümetinin feshedilmesi için baskı yapılmasını istedi

13 Haziran: Salih`e yapılan suikast girişiminin şüphelileri tutuklandı

24 Haziran: BM, Yemen için iç savaş tehlikesi uyarısı yaptı

5 Temmuz: Yemen hava kuvvetleri ayrılıkçı güney bölgesi Abyan`da oluşan El Kaide terör örgütü yapılanmalarına yönelik hava harekatı başlattı. 50 bin aile bölgeyi terk etti

7 Temmuz: Salih, Suudi Arabistan`da süren tedavisi boyunca ilk kez kamera karşısına çıkıp ulusa sesleniş konuşması yaptı

10 Temmuz: ABD terörle mücadele birimi başkanı Johan Brennan Riyad`da Salih`le toplantı düzenledi. Toplantıda Salih`in, yetkilerini kurulacak bir Ulusal Geçiş Komitesi`ne bırakması istendi

25 Temmuz: Muhalefet Salih`in yetkilerini devretmeden hükümet ile herhangi bir pazarlığa oturmayacağını açıkladı

15 Ağustos: Hükümet Salih`e yapılan suikast girişiminden muhalif aşiret lideri Sadık El Ahmar`ı suçladı

29 Ağustos: Salih 2013`e kadarki anayasal süresine kadar yeni yapılacak başkanlık seçimleri sürecini kendinin yürüteceğini açıkladı

7 Eylül: İktidar partisi geçiş sürecini başlatacak imzayı atacaklarını ama Salih`in 3 aylık bir süre içinde gücü devredeceğini açıkladı

12 Eylül: Salih yetki devri imzasını Başkan vekili Hadi`nin atacağını açıkladı, muhalifler ise Salih`in imza atmadığı bir geçiş planına uymayacaklarını bildirdi

18 Eylül: Başkent Sana`da muhalifler geniş katılımlı protesto yürüyüşü düzenledi, göstericilere açılan keskin nişancı ateşi sonucu 21 kişi öldü

21 Eylül: Görüşmeler için Yemen`de bulunan KİK sekreteri Abdüllatif El Zeyani Sana`dan ayrıldı

23 Eylül: Sarayına yapılan saldırıda yaralanan Salih tedavi gördüğü Riyad`dan ülkesi Yemen`e sürpriz bir dönüş yaptı

24 Eylül: 5 gün süren çatışmalarda 150 kişi öldü, bini aşkın kişi yaralandı

25 Eylül: Salih döndükten sonra ilk defa televizyonda ulusa seslendi. Konuşmasında muhalif grupları, gençleri iktidar hırsları için kullanmakla suçladı

5 Ekim: Ara verilen çatışmalarda protesto çadırlarına zaman zaman ateş açılması sonucu 5 muhalif öldü

8 Ekim: Salih önümüzdeki günlerde yetkilerini devredeceğini açıkladı

13 Ekim: Gazeteci ve ``Zincirsiz Kadınlar Örgütü`` başkanı aktivist Tevekkül Karman, Nobel Barış ödülüne layık görüldü

15 Ekim: Sana`da yapılan gösterilerde açılan ateş sonucu 12 kişi öldü

16 Ekim: Muhalif grupların düzenlediği yürüyüşlerde hükümete bağlı güçlerinin ateşine muhalif General Ali Muhsin`e bağlı askeri birlikler karşılık verdi

17 Ekim: Yaşanan çatışmalarda 2 gün içerisinde 26 kişi hayatını kaybetti

18 Ekim: BM, Salih`e dokunulmazlık verecek herhangi bir barış planının imzalanması halinde insan haklarına aykırı olacağı ve geçersiz olacağını açıkladı

25 Ekim: Hükümet ve muhalif gruplar arasında ateşkes imzalandı

(SİN-MVA)