Yemen'in Aden Kentinde BAE Destekli Güçler Arasindaki Çekismeler Kapsamli Bir Çatismanin Habercisi Olabilir

SUKRI HUSEYIN - Yemen'in geçici baskenti Aden'de Birlesik Arap Emirlikleri (BAE) tarafindan desteklenen Güney Geçis Konseyine (GGK) bagli gruplar arasindaki çekismeler, kentte baris ve huzur içinde yasamin yollarini arayan halkin iyimserligine gölge düsürdü.

Aden, Agustos 2019'dan bu yana hükümetin degil GGK'nin kontrolünde bulunuyor. GGK'ye bagli güçler arasinda ise son dönemde çekismeler artti.

Uzmanlara göre, kentteki büyük güvenlik zafiyeti ve hizmetlerdeki kötülesmeyle gözlenen yikici kaos durumunun yani sira dis kaynaklardan beslenen iç çekismeler, kentte kapsamli çatismalara dönüsebilir.

Aslinda GGK'ye bagli güçler arasindaki gerilim sonucu 23 Haziran’da küçük çapli bir çatisma yasandi. Güvenlik Kemeri Güçleri ile Dayanak ve Destek Güçleri arasindaki çatismada ölenler ve yaralananlar oldugu bildirildi.

Bu olay GGK’ye bagli güçler arasindaki iliskilerde kapanmasi zor bir çatlak olustururken, nispeten sorunlardan uzak bölgede her an için patlamaya hazir bir yanardag oldugunu da ortaya çikardi.

- Sebebi Birlesik Arap Emirlikleri

Gelismeleri AA muhabirine degerlendiren gazeteci yazar Salih el-Hanesi, Aden'deki sorunlarin kaynagi olarak BAE'yi isaret etti.

Hanesi, BAE’nin kentte devletin kontrolü disinda olusturdugu güvenlik ve askeri teskilatlarin, bölgesel ve kategorik temelli kuruldugunu dile getirdi.

Buradaki amacin Aden’i kaos altinda birakmak ve devletin kaynaklarini dis güçlerin tekelinde tutmak olarak degerlendiren Hanesi, Dayanak ve Destek Güçleri ile Güvenlik Kemeri Güçleri’ne bagli unsurlarin yüzde 90’inin güneydeki Lahic ve Ebyen vilayetlerindeki kabilelerinden geldigine dikkati çekti.

Adi geçen gruplar disinda Firtina Güçleri ve Aden Güvenlik Güçleri’ne bagli unsurlarin ise GGK Baskani Aydarus ez-Zubeydi gibi güneydeki Dali vilayetinden oldugunun altini çizen Hanesi, Lahic ve Ebyen’den gelenlerin olusturdugu gruplarin Aden’in kuzeyini, Dali kökenli olanlarin ise kentin güneyini kontrol ettiklerini söyledi.

Gözlemcilere göre, Dayanak ve Destek Güçleri ile Güvenlik Kemeri Güçleri, aralarindaki anlasmazligi gidermek için Zubeydi’nin son dönemde bunlari bölme ve baslarina yeni komutanlar tayin etmesiyle ilgili aldigi kararlar öncesinde tek bir askeri güç olarak sahada bulunuyordu.

Hanesi, güçlerin bölünmesindeki amacin yalnizca onlari kontrol altinda tutmak olmadigini, bunun uluslararasi deniz yollari hatti üzerindeki stratejik konumundan dolayi milyonlarca dolarlik gelir potansiyeline sahip Aden'in kaynaklarinin bölüsülmesi anlamina geldigini de dile getirdi.

Hanesi, "Bu bölünmeler, Aden'de kapsamli çatismalarin fitilini atesleyecek, kaçisi mümkün olmayan bir gerçeklik olarak görünüyor. Vilayette 1990'da Yemen birliginin saglanmasindan önceki eski çatismalari yeniden yasanabilir." yorumunu yapti.

- Devletin yoklugu

Ülkenin geçici baskenti olarak daha güvenli ve istikrarli olmasi gereken kentte devlet kurumlarinin, dolayisiyla devletin olmamasinin kaosa katkida bulundugunun altini çizen Hanesi, sunlari söyledi:

"Bütün bu sorunlardan kurtulmanin yolu devleti yeniden yapilandirmak, 5 Kasim 2019'da hükümet ile GGK arasinda imzalanan Riyad Anlasmasi'nin askeri ve güvenlik bölümünü uygulamak ve bakanliklar altindaki silahli olusumlarin entegrasyonunu saglamaktir. Iç savunma ve yurt disindaki güvenlik teskilatina bagli olmayan tüm silahli unsurlari bunun disina çikarmak gerekmektedir.”

Öte yandan GGK’ye bagli gazeteci ve siyasi yazar Salah es-Sakladi, Twitter'dan paylastigi mesajlarda Aden'deki gelismeler hakkinda daha keskin yorumlar yapti.

Sakladi, "Düzinelerce askeri üniforma giyseler, bombos kafalarina yüz tane BAE paçavrasi baglasalar, bin tane tüfek tasisalar da bu yapilanlar, güvenlikle ya da askerlik serefiyle ilgisi olmayan haydutluk eylemleridir." ifadelerini kullandi.

Sakladi, Aden’deki güçlere karsi elestirisini söyle sürdürdü:

"Parayla askerlik yapan vurguncudan ya da yanlislarin arkasindan sürüklenen gözleri baglanmis aptalca alkislayanlardan baskasi böyle bir davranisi savunmaz. Uzun acilar, bekleyisler ve fedakarliklardan sonra insanlarin umut ettigi ve hak ettigi güvenlik bu mu? Bizim ve gelecek nesillerimiz için aradigimiz güvenlik bu mu?"

- GGK'ye bagli gruplarin çikarlari çatisiyor

Siyasi yazar ve insan haklari aktivisti Ali Naki de GGK'ye bagli askeri teskilatlar arasindaki çekismeleri "çikar çatismasi" olarak nitelendirdi.

AA muhabirine konusan Naki, "Yasanan gelismeler, 2015 savasindan sonra ülkenin güneyinde olusan güç merkezlerinin perde arkasinda neler olup bittiginin gerçek bir yansimasidir. Çünkü onlari çikar ve menfaat baglantilari disinda hiçbir sey birlestiremez." dedi.

Naki, bu güçlerin çalismalarini düzenleyen hiçbir yasa olmadigini, sadece bagli bulunduklari gruplara ve bölgesel iliskilere ait çikarlari oldugunu belirtti.

Bu gruplarin yeniden yapilandirilmasi ve hükümete bagli Içisleri ve Savunma Bakanliklari bünyesine alinmasi gerektigine isaret eden Naki, tek çikar yolun Riyad Anlasmasi'ndaki güvenlik maddelerinin uygulanmasinda gizli oldugunu vurguladi.

Aden'de yeni çatismalarin muhtemel oldugu uyarisinda bulunan Naki, "Arap koalisyonu askeri komutasiyla Riyad Anlasmasi'ni dayatmazsa Aden'de yeni bir savas kaçinilmazdir." ifadesini kullandi.

- Riyad Anlasmasi kapsamindaki gelismeler

Riyad'da 5 Kasim 2019'da Yemen hükümeti ile BAE destekli GGK arasinda "hükümetin Aden'e dönmesi, siyasi bir hükümet kurulmasi, tüm askeri teskilatlarin savunma ve içisleri bakanliklarina baglanmasi, taraflarin ellerinde bulunan esirlerin karsilikli degisimi" gibi maddeleri içeren anlasma imzalanmisti.

Ancak özellikle anlasmanin güvenlik maddeleri taraflar arasindaki anlasmazliklar nedeniyle uygulanamamisti.

Riyad yönetiminin Temmuz 2020'de Yemen hükümeti ile GGK arasinda imzalanan Riyad Anlasmasi'nin uygulanmasi ve ülkede istikrarin saglanmasi için taraflara bir öneri sundugu duyurulmustu.

Bunun üzerine GGK Sözcüsü Nizar Heysem, Twitter hesabindan yaptigi açiklamayla, Riyad Anlasmasi'nin hayata geçirilmesi için Konseyin özerk yönetimden vazgeçtigini bildirmisti.

Yemen Cumhurbaskani Abdurabbu Mansur Hadi de Suudi Arabistan'in sundugu öneri ve GGK'nin güney illerindeki özerklikten vazgeçtigini ilan etmesinin ardindan Ahmed Salim Rabi'nin yerine Ahmed Hamid Lemles'i yeni Aden Valisi olarak atamisti.

Hadi, daha sonra da Basbakan Muin Abdulmelik'i Riyad Anlasmasi uyarinca yeni hükümeti kurmakla görevlendirmisti.

Son olarak Suudi Arabistan haber ajansi SPA, 2 Temmuz'da verdigi haberde Riyad'da bir araya gelen GGK ve hükümet yetkilileri arasindaki görüsmelerde, taraflarin gerilimi düsürme ve Riyad Anlasmasi'ni hayata geçirme konusunda anlasmaya vardiklarini duyurmustu.