Osmanlı'nın İlk Bilim Tarihçisi Taşköprülüzade Keşfedilecek

İSMAİL ÖZDEMİR - Osmanlı Devleti'nin ilk bilim tarihçisi ve ilk ansiklopedi yazarı Ebu'l-Hayr İsamuddin Ahmed Taşköprülüzade'nin eserleri günümüz Türkçesine kazandırılacak.

İlmi Etüdler Derneği (İLEM), İlim, Sanat, Tarih, Edebiyat Vakfı (İSTEV) ve İstanbul Medeniyet Üniversitesinin ortaklığında, Osmanlı'nın ilk bilim tarihçisi ve Osmanlı düşünce geleneğinin önemli birkaç isminden biri olan Taşköprülüzade, ulusal ve uluslararası bilim camiasına tanıtılmak üzere eserleri günümüz Türkçesine çevrilecek.

İLEM Yönetim Kurulu Başkanı Dr. Süleyman Güder, AA muhabirine yaptığı açıklamada, kuruldukları günden bugüne 'geleneğin birikiminde geleceğin inşası' söylemini benimsediklerini söyledi.

İslam ilim geleneğiyle irtibat kurmayı önemsediklerini belirten Güder, şu bilgileri verdi:

'İslam ilim geleneğinin ürettiği eserlerle somut şekilde ve doğrudan irtibata geçmenin vakti geldiğini düşünüyoruz. Taşköprülüzade Külliyatı Projesi, bu açıdan önemli. Bunun dışında projenin bir başka amacıysa oryantalist çalışmalar etrafında geliştirilen, Türkçede telif edilmiş İslam düşüncesi tarihi metinlerine de yansıyan ve 12. yüzyıl sonrası İslam düşüncesi çalışmalarının önündeki en büyük psikolojik engel olan çöküş ve gerileme söylemi ciddi bir biçimde tartışmaya açılacaktır. Taşköprülüzade projesinin seçilmesinin ayrıca bir önemi var bizim için. Osmanlı ulemasında önemli bir yeri olan Taşköprülüzade Külliyatı, kafa karışıklıklarına neden olan ilimlerin tasnifi konusunda bize ciddi zemin sağlamaktadır. Böylelikle İslam dünyası için ifade edilen gerileme söylemiyle oluşturulan spekülasyonların önünü alabileceğimizi düşünüyoruz.'

Güder, daha önce benzeri yapılmamış bu projenin, konuyla ilgili tartışmaları canlandıracağını ve yapılması gerekli benzer projelerin önünü açacağını düşündüklerini ifade ederek, İSTEV ile iş birliği içerisinde yürüttükleri proje kapsamında Taşköprülüzade'nin yazma halinde bulunan eserlerinin tahkik, tercüme ve değerlendirme safhaları içerisinde ilim dünyasına takdimini hedeflediklerini anlattı.

- 'Bir Osmanlı aliminin tüm eserleri ilk defa neşredilmiş olacak'

Projenin içerisinde yer alan Prof. Dr. İhsan Fazlıoğlu da 16. yüzyılda yaşamış bilgin, tarihçi, ansiklopedist, kelamcı-filozof Taşköprülüzade'nin tam adının Ebu'l-Hayr Ahmed b. Muslihiddin Mustafa b. Hayreddin Halil el-Rumi el-Hanefi olduğunu belirtti.

Bilginleriyle tanınmış bir aileye mensup Taşköprülüzade'nin ilk eğitimini babası ve amcasından aldığını kaydeden Fazlıoğlu, 'Daha sonra çağının tanınmış önemli adlarından akli ve nakli ilimleri tahsil etti. Özellikle Ali Kuşçu'nun torunu ve 15. yüzyılın sonu ile 16. yüzyılın ilk çeyreğinin en önemli matematikçi-astronomu olan Mirim Çelebi'den matematik bilimleri okudu. Öğrenimini tamamladıktan sonra çeşitli medreselerde görev yaptı. Bir eğitimci ve hoca olarak pek çok öğrenci yetiştirdi.' diye konuştu.

Fazlıoğlu, Taşköprülüzade'nin, daha çok kuruluşundan kendi zamanına kadar Osmanlı bilginlerinin hayat hikayelerini inceleyen 'eş-Şekaiku'n-nu'maniyye fi ulemai'd-devleti'l-Usmaniyye' ve ilimlerin sınıflandırılmasını ele alan ve daha çok Türkçe çevirisi 'Mevzu'atu'l-ulum' adıyla bilinen 'Miftahu's-saade ve misbahu's-siyade' adlı eserleri ile tanındığını aktardı.

- 'Bir Osmanlı aliminin tüm eserleri ilk defa neşredilecek'

Taşköprülüzade'nin, tarih yanında mantık, dil felsefesi, bilgi teorisi, metafizik ve irfan alanlarında öne çıktığını anlatan Fazlıoğlu, şunları kaydetti:

'Taşköprülüzade özellikle Fahreddin Razi sonrası İslam düşüncesinde ele alınan pek çok felsefi ve irfani sorunu, çağındaki tartışmaları da göz önünde bulundurarak ele almış ve kendine has bir yaklaşımla çözümler üretmeye çalışmış allame bir filozoftur. Yönteminin en önemli özelliği; sorunları 'varlık, bilgi, değer' birlikteliği içinde çözmeye çalışmak olarak özetlenebilir.Üniversite mensubu akademisyenler tarafından yaklaşık üç yıl süren bir çalışmayla Taşköprülüzade'nin mantık, dil felsefesi, bilgi teorisi, metafizik ve irfan alanındaki eserlerinin tenkitli metinleri hazırlanmış, günümüz Türkçesine aktarılmış ve ilk değerlendirmeleri yapılmış olarak bir külliyat halinde yayımlanacaktır. Bu çalışmayla 6 bin sayfayı bulan 34 ayrı eser yaklaşık 20 cilt halinde neşredilecektir. Projenin tamamlanmasıyla bir Osmanlı aliminin tüm eserleri ilk defa neşredilmiş ve Osmanlı düşünce geleneğinin en önemli damarlarından birine ışık tutulmuş olacaktır. Ayrıca Taşköprülüzade'nin eserleriyle ilgili bu çaba meyvelerini vermeye başladığında, bunun, Osmanlı düşüncesinin Davud el-Kayseri, Molla Fenari, İbn Kemal Paşa gibi diğer isimlerinin de birçoğu yazma halinde bulunan eserlerini neşretme ve külliyatlarını ortaya çıkarma yönünde yeni çabalar doğuracağına inanıyorum.'

İhsan Fazlıoğlu, Taşköprülüzade'nin yoğun okuma nedeniyle görme yeteneğini kaybettiğini ve eserlerinin çoğunu kör olduktan sonra kendisi gibi alim olan çocukları ve öğrencilerine imla yoluyla yazdırdığını aktardı.

Proje kapsamında, İLEM ve İSTEV tarafından 18-20 Kasım tarihleri arasında, İstanbul Medeniyet Üniversitesinin ev sahipliğinde 'Uluslararası Taşköprülüzade Sempozyumu' düzenlenecek.