Uzmanlara Göre Biden-Bennett Görüsmesinde 'Dostluk' Ifadeleri Taahhüt Sinirina Ulasmadi

ABDURRAUF ARNAVUT - Uzmanlar, Israil Basbakani Naftali Bennett'in ABD Baskani Joe Biden'la geçen hafta Beyaz Saray'daki ilk görüsmesinde karsilikli "dostluk" ifadeleri disinda pratikte çok fazla sonuca ulasilmadigini ifade ediyor.

Afganistan'in baskenti Kabil'de 26 Agustos'ta meydana gelen terör saldirisinin ardindan ABD'nin istegi üzerine bir gün ertelemeyle 27 Agustos'ta gerçeklesen görüsmede, Bennett ile Biden'in "bazi konularda" basarili gelismeler kaydedilmesi konusunda istekli olduklari belirtiliyor.

Ancak görüsmede karsilikli sarf edilen samimi ifadeler bir yana ABD Baskani'nin Demir Kubbe füzesavar sistemini yeniden sarj etmek için askeri yardim sözü disinda herhangi bir pratik sonuca ulasilmadigi kaydediliyor.

Israil'in bekledigi yaklasik 1 milyar dolarlik askeri yardim da Savunma Bakani Lloyd Austin ve Baskan Biden tarafindan onaylanmasina ragmen henüz ABD Kongresi'nden geçmedi.

- Bennett'in konumu

Israil konusunda uzman Vedi Ebu Nassar, AA muhabirine yaptigi açiklamada, Washington yönetiminin kisisel açidan eski Basbakan Binyamin Netanyahu yerine Bennett'i ya da baska herhangi birini tercih ettigini söyledi.

Bennett'in gelisinin hos karsilanmasinin ona yönelik teveccühten ziyade Netanyahu'ya duyulan antipatiyi ifade ettigini kaydeden Ebu Nassar, 50 dakikalik bir toplantida gelisen "güçlü dostluk" konusunda saskinligini belirtti.

Ebu Nassar, toplantinin planlanandan 24 saat sonraya ertelenmesini hatirlatarak, "Bu durum, Israil'in mevcut ABD yönetiminin öncelikler listesinde olmadiginin bir göstergesidir. Kesinlikle öncelikleri arasindadir, ancak öncelikler listesinin basinda da degildir." degerlendirmesinde bulundu.

Görüsmedeki gündem maddelerinden Iran konusuna da deginen Ebu Nassar, "Biden, Iran dosyasinda Bennett'e istedigini vermedi. Siyasi sürece iliskin takvimden bahsetmedi. Diger seçeneklere degindi ancak askeri seçenekten bahsetmedi." dedi.

- "Bin yarali ölüm stratejisi"

Bagimsiz Israil Ulusal Güvenlik Arastirmalari Enstitüsünden arastirmacilar Eldad Shavit ve Sima Shine ise ortak kaleme aldiklari makalede, ABD Baskani'nin görüsmeye dair açiklamasinda önemli olan kismin, "Washington'un diplomatik bir çözüme yani yeniden nükleer anlasmaya dönülmesine iliskin tercihi ve bu yolun basarisiz olmasi durumunda ABD'nin diger seçeneklere hazir olmasi" oldugunu belirtti.

Biden'in "seçeneklerine" iliskin ayrinti vermedigi ifade edilen makalede, Iran dosyasinin, Israil'in toplantida gündeme getirmeyi hedefledigi meseleler arasinda yer aldigi hatirlatildi.

Biden'in Washington yönetiminin Iran'in nükleer programinin ilerlemesini durdurmak için nükleer anlasmaya geri dönmeyi tercih edecegine dair hiçbir süpheye yer birakmadigina isaret edilen makalede, bununla birlikte, ABD Baskani'nin açiklamalarinda Washington yönetiminin gelecek aylarda Iran'a yönelik izleyecegi politikasina iliskin bazi sorularin da olduguna vurgu yapildi.

Israil Basbakani'na eslik eden bir yetkilinin, Bennett'in ABD Baskani'na Iran konusunda "bin yarali ölüm" basligiyla bir strateji sunduguna dikkati çeken arastirmacilar, bununla kapsamli tek bir askeri saldiriya alternatif olarak çesitli seviyeler ve yöntemlerle bir dizi uzun küçük operasyonlarin kastedildigini belirtti.

- Israil'in Iran'a yönelik tutumunun ABD iliskisine yansimasi

Israil'in Haaretz gazetesi görüsmeden sonraki basyazisinda Israil'in Iran'daki hedeflere yönelik saldirilarinin devam etmesinin, ABD-Israil dostlugunu bile sekteye ugratabilecegi konusunda uyardi.

Yazida, ABD yönetiminin diplomatik yöntemlere bagli kaldigi sürece, Israil'in bagimsiz faaliyetlerinin Biden-Bennett arasinda gelisen bu yakin dostlugu baltalayabilecegi ve Israil'i uluslararasi toplumla çatisma yoluna sokabilecegi aktarildi.

- ABD vizesinin kaldirilmasi

Görüsmeye iliskin ayrica Bennett'in Israillilere yakinda ABD'ye giris vizesinden muafiyet müjdesini vermek için çaba sarf ettigi belirtiliyor.

Bennett, vize muafiyetine iliskin, "Birçok Israilliyi ilgilendiren ABD'ye giris için vize muafiyeti konusunda da ilerleme kaydettik. Duydugunuz gibi Baskan Biden ilk kez bu dosyanin en kisa sürede sonlandirilmasi konusunda adim atilmasi için talimat verdi." ifadelerini kullandi.

Beyaz Saray ise ABD'li ve Israilli heyetlerin vize muafiyeti konusu üzerinde çalisacagini, Israil'in programin gereksinimlerini karsilamak üzere çalisirken iki toplumun ekipleri arasindaki istisarelerin güçlendirilmesi talimati verildigini kaydetti.

Beyaz Saray'in Israil'in programin gerekliliklerini karsilamaya çalisilmasina atifta bulunmasini vize muafiyetinin yakinda gerçeklesmesinin pek mümkün görünmedigi seklinde yorumlayanlar da oldu.

Bununla birlikte ne Israil hükümeti ne de Beyaz Saray söz konusu gerekliliklere iliskin bilgi verdi. Israil haber sitesi "Walla" ise bu durumun büyük ölçüde Israilli yetkililerin, geçisler sirasinda Filistin kökenli ABD vatandaslarina yönelik baskilariyla ilgili oldugu görüsünü aktardi.

- Filistin dosyasi

Israil Basbakani Bennett'in Biden ile görüsmesinde ve sonrasinda Filistin-Israil iliskileri konusuna hiç deginmemesi dikkati çekti.

Buna karsin Beyaz Saray, Biden'in görüsmede Filistinlilerin yasamlarinin iyilestirilmesi, daha fazla ekonomik firsatlarla desteklenmeleri için adimlar atilmasinin yani sira gerilimi tirmandiracak, adaletsizlik hissini artiracak ve güven olusturma çabalarini sekteye ugratacak eylemlerden kaçinmanin önemine de dikkat çektigini belirtti.

ABD Baskani'nin "müzakere edilen iki devletli çözümün, Israil-Filistin anlasmazliginda kalici bir çözüme ulasmanin tek geçerli yolu oldugu" görüsünü yineledigi aktarildi.

- Seyh Cerrah tahliyesi ve ABD konsoloslugu meseleleri

Israilli yetkililer, isgal altindaki Dogu Kudüs’ün Seyh Cerrah Mahallesi sakini Filistinlilerin zorunlu göçe tabi tutulmasi ve ABD konsoloslugunun Dogu Kudüs'te açilmasi konularina deginilmedigini ifade etse de ABD'li yetkili bu durumu yalanladi.

Israil'in "Times of Israel" haber sitesine göre, ABD Ulusal Güvenlik Konseyi'nin Orta Dogu Isleri Departmani Direktörü Barbara Leaf, Amerikali Yahudi liderlerle yaptigi telefon görüsmesinde, toplantida her iki konunun da gündeme getirildiginin söylendigini belirtti.

Leaf, Biden'in, eski Baskan Donald Trump'in 2019'da kapattigi ABD'nin Kudüs'teki Filistin diplomatik temsilciligini yeniden açmayi planladigini belirttigini söyledi.

ABD'li yetkili ayrica Biden'in Seyh Cerrah'taki Filistinlilerin tahliyesine açik sekilde muhalefetini dile getirdigini ve Bennett'e bu konuda "ailelerin evlerinde kalmalarina izin verecek bir çözümü görmek istedigini" söyledigini kaydetti.