IKBY'deki Ekonomik Kriz DAEŞ'ten Daha Tehlikeli

İDRİS OKUDUCU- Irak Kürt Bölgesel Yönetimi'nin (IKBY) tek gelir kaynağı olan petrol fiyatlarında meydana gelen sert düşüşten dolayı zor günler geçiriyor.

Bölgede görev yapan yaklaşık 1 milyon 400 bin memurun maaşı 4 aydan beri düzenli verilmeyip kesintili bir şekilde ödeniyor. IKBY Başbakanı Neçirvan Barzani bölgenin terör örgütü DAEŞ'ten daha büyük bir tehlike ile karşı karşı olduğunu belirtip, bu tehlikenin 'ekonomik kriz' olduğunu söylüyor.

Hükümet yaklaşık bir haftadır maaşların yeniden düzenlenmesi, giderlerin azaltılması ile yeni bir yol haritası ve reform paketleri için yoğun mesai harcıyor. IKBY'li yetkililer, Erbil'e gelen tüm yabancı üst düzey yetkililerden silah ve insani yardımın yanı sıra son zamanlarda ekonomik yardım talebinde de bulunuyor. Kürtler, ABD başta olmak üzere Avrupa Birliği (AB) ülkelerinden ciddi ve uygulanabilir bir ekonomi politikasının bölgede uygulanmaya konulması için teknik desteğin verilmesi yönündeki talepleri sürekli dillendiriyor.

Reform kararlarının en başında, bakanlar başta olmak üzere birçok üst düzey yetkilinin maaşının tekrar gözden geçirilmesi, memur maaşlarının geçici bir süreye kadar yarısının verilmesi, gümrük ve diğer vergilerin düzenli bir şekilde toplanması gibi maddeler yer alıyor.

Söz konusu krizin ortaya çıkması ve giderek bölgede derinleşmesinin arkasında bir kaç önemli nedenin olduğunu belirten yetkililer, Bağdat'ın Erbil'in anayasal hakkı olan yüzde 17'lik bütçesini kesmesi, terör örgütü DAEŞ'in ortaya çıkması, bölgeye akın eden çok sayıda iç göçmenin yanı sıra sığınmacının gelmesi ve son olarak petrol fiyatlarında yaşanan küresel düşüşten kaynaklandığı dile getirildi.

- Bağdat'ın Erbil'in bütçesini kesmesi

Dönemin Irak Başbakanı Nuri el-Maliki 2014 Ocak ayından itibaren Erbil'in Bağdat'tan bağımsız olarak boru hattıyla Türkiye üzerinden petrol ihraç etmesinden dolayı, Kürt bölgesinin anayasal hakkı olan yüzde 17'lik bütçe ve memur maaşlarını göndermeme kararı aldı. Irak'ta 30 Nisan 2014 yılında yapılan genel seçimlerden sonra Maliki'den görevi devralan Irak Başbakanı Haydar el-İbadi, Erbil ile bütçe sorunun çözülmesi için görüşmelere başladı. Görüşmeler sonunda her iki taraf arasında yapılan anlaşma gereği Erbil petrol ihracatından elde ettiği geliri Irak'ın milli petrol şirketi Somo hesabına aktaracak, buna karşılık anayasal hakkı olan yüzde 17'lik bütçe yardımını alabilecekti. Ancak her iki taraf 'petrol karşılığı bütçe' anlaşmasına tam olarak sadık kalmadı.

- Terör örgütü DAEŞ'in ortaya çıkması

Bağdat'ın Erbil'e bütçe aktarmaması üzerinden yaklaşık 6 ay geçtikten sonra terör örgütü DAEŞ 10 Haziran 2014'te Irak'ın ikinci büyük kenti Musul'u ele geçirdi. Bu tarihten bir buçuk ay sonra DAEŞ 2 Ağustos'ta Peşmerge güçlerine Irak'ın kuzeyinde bulunan Ninova ilinin Sincar ilçesi ve Diyala'nin Celavla kasabasına saldırmaya başladı. Peşmerge güçleri, DAEŞ'in saldırılarını önlemek için yaklaşık bin kilometrelik hendek kazarak sınırdaki cephelerde nöbet tutmaya başladı. Çatışmaların her geçen gün hız kazanması cephelerdeki harcamaların maliyetini yükseltmesi Erbil'in giderlerini ciddi bir şekilde etkiledi.

- Kürt bölgesine iç göçmen ve sığınmacı akını

Suriye'de meydana gelen iç savaştan dolayı IKBY'nin Duhok kenti başta olmak üzere bölgeye yaklaşık 250 bin sığınmacı geldi. Musul kentinin DAEŞ'in eline düşmesiyle birlikte etnik ve dini azınlıklar can güvenliği nedeniyle Kürt bölgesine akın etmeye başladı. IKBY'li yetkililer ve uluslararası insani yardım kuruluşlarının verilerine göre bölgede yaklaşık 1 milyon 800 bin iç göçmen ile sığınmacı yaşıyor. Söz konusu iç göçmen ve sığınmacı akımı nedeniyle Erbil'in giderlerinin artmasına ve halka sunduğu hizmetlerin azalmasına neden oldu.

- Petrol fiyatlarındaki küresel düşüş

IKBY bölgesi ve Kerkük kentindeki kuyulardan çıkardığı ham petrolu boru hattıyla Türkiye üzerinden Ceyhan limanından dünya pazarına sunuyor. IKBY Doğal Kaynak ve Petrol Bakanlığı'nın aylık rutin raporlarına göre günlük yaklaşık 550 bin varil, aylık ise 16 milyon varil petrol ihraç ediliyor. IKBY Başbakanı Barzani daha önce yaptığı açıklamada, bir varilin 110 dolardan 20 dolar civarına kadar düştüğünü ifade etmişti. Bölgenin tek gelir kaynağı olan petrol fiyatlarında meydana gelen düşüş, gelirlerin ciddi şekilde azalmasına yol açtı.

- Dış borçlanmaya gidilmesi

IKBY İçişleri Bakanlığı Birleşik Krizler Koordinasyon Merkezi tarafından bölgenin durumu hakkında yayımlanan raporda, Erbil'in içerisinde olduğu ekonomik krizin aşılması ve harcamalarının karşılanması için şuana kadar yaklaşık 16 milyar dolarlık dış borçlanmaya gidildiğine yer verildi.

IKBY Bakanlar Kurulu Danışmanı Dılşat Şahap dış borçlanmaya ilişkin AA muhabirine yaptığı açıklamada, 'ABD başta olmak üzere Avrupa Birliği ülkeleriyle komşu ülkelerden içerisinde olduğumuz ekonomik krizden çıkmak için yardım talebinde bulunduk. Heyetlerimizin söz konusu ülkelerle yaptıkları görüşmelerin hepsi olumlu geçti ve muhataplarımız destek elini uzatacaklarını belirttiler' ifadelerini kullandı.

Ekonomik krizin meydana gelmesinin Kürt bölgesinin elinde olmadığını belirten Şahap, 'Petrol fiyatlarında küresel kırılma söz konusu ve bu konuda elimizden gelen bir şey yok. Biz sadece giderlerimizi azaltıp ve kemer sıkma politikası uygulayabiliriz' yorumunu yaptı.

- Ekonomik krizin DAEŞ ile mücadele üzerindeki etkisi

Bölgede yaşanan ekonomik kriz toplumun tüm kesimini etkilediği gibi cephede DAEŞ'in terör saldırılarını engellemek için bekleyen Peşmerge güçlerini de etkiliyor. Söz konusu güçler bir kaç aydır düzenli bir şekilde maaşlarını alamıyor.

Peşmerge Özel Zerevani Birlikleri Komutanı General Aziz Veysi, bölgedeki tüm vatandaşlar gibi Peşmerge'nin de bu krizden etkilendiğinin altını çizerek, 'En ön cephedeki savaşın maliyeti yüksektir ve askerlerin ihtiyaçlarının karşılanması gerekiyor. Kürdistan'da yaşanan ekonomik krizden biz de etkilendik ancak sabırlı olmamız gerekiyor' dedi.

- Projelerın bir kısmı askıya alındı

IKBY Yatırımcılar Birliği Sözcüsü Yasin Muhammet, bölgede yaşanan ekonomik krizden dolayı binlerce insanın işsiz kaldığına vurgu yaparak, 'Yatırımcılar söz konusu krizden dolayı piyasadan 15 milyar doları geri çekti ve özel sektör sermayesinde küçülme yaşandı. Bunun yanında hem özel sektörün hem de hükümete ait yaklaşık 10 bin proje askıya alındı. Ticaret odalarından aldığımız bilgilere göre şuana kadar 750 şirket kepenklerini kapatıp iflas ilanı verdi' bilgisini paylaştı.

IKBY Başbakanı Neçirvan Barzani hükümetin kemer sıkma politikası ve reform kararlarının çıkarılması için bakanlar kurulu görüşmeleri sırasında yaptığı açıklamada, bölgedeki memur maaşlarının ödenmesi için aylık yaklaşık 700 milyon dolara ihtiyaç olduğunu belirtmiş ancak gelirin aylık 410 milyon dolar olduğunu açıklamıştı.